Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Wielka Wieś
Miejscowość
Giebułtów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Bolechowice
Parafia
Parafia Św. Idziego
Kościół
Św. Idziego
Tagi
ambona Chrystus Salwator rzeźba XVII wieku Strzelichowski Wojciech ks.
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/01417
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
rzeźby: druga połowa XVII wieku (?); struktura: 1882 rok
Fundator
ksiądz Wojciech Strzelichowski, parafianie
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, marmoryzacja, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
wysokość – 1,80 m
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

W kronice parafialnej pod datą 1882 ksiądz Wojciech Strzelichowski zanotował: „W tymże Roku za mojem staraniem stanęła ambóna, gdyż poprzednia zupełnie była zniszczona i spróchniała, tak dalece, że śp. Ks. Kwiatkowski miewał [?] przed ółtarzem, podobnież i ja kiedy nastałem, taż ambona zrobiona z dobrowolnych składek parafian w kościele w kwocie 70 zł a ja wiktowałem stolarzy z Morawicy przez trzy tygodnie nie mając sam co do ust włożyć”.

Opis

Ambona przyścienna, wisząca, z dostępem schodkami z lewej strony. Podwieszenie ośmioboczne, zwężające się ku dołowi, zakończone trzema spiętymi kabłąkami. Kosz na planie ośmioboku ze ściankami oddzielonymi półkolumnami, pomiędzy którymi płyciny w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym. W polach płycin, na cokołach ustawione figury ewangelistów i Chrystusa Salwatora. Od lewej: św. Jan, św. Marek, św. Łukasz i Chrystus Salwator. Ewangeliści z księgami w dłoniach, Chrystus z jabłkiem królewskim. Ubrani są w długie suknie i płaszcze przewieszone przez jedno ramię. Parapet w formie niepełnego belkowania z wyłamanym gzymsem Schody jednobiegowe, ośmiostopniowe z balustradą o tralkach w kształcie skręconych kolumn. Ambona polichromowana na beżowo, ze złoconymi i srebrzonymi detalami. Tło płycin zdobione imitacją marmoryzacji.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona została wykonana w 1882 roku przez stolarzy z Morawicy. Prawdopodobnie figury pochodzą z poprzedniej ambony. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem tekstów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Ścianki kosza dekorują rzeźby ewangelistów, którzy zostali ukazani w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym: z księgami w dłoniach oraz w towarzystwie odpowiadających im atrybutów – lwa, woła i orła. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii spotykamy się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Figury w złym stanie zachowania, uszkodzone i spróchniałe.

Streszczenie

Ambona została wykonana w 1882 roku przez stolarzy z Morawicy. Prawdopodobnie figury pochodzą z poprzedniej ambony. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem tekstów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań.

Bibliografia

Natanek Piotr, "Informator Archidiecezji Krakowskiej 2000. Parafie i kościoły", Kraków 2000
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Zieliński Chwalisław, "Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych", Poznań 1959
Forstner Dorothea, "Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon", Warszawa 1990

Jak cytować?

Maria Działo, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-12

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności