Św. Andrzej

Dzieje zabytku

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską powstał w latach 1751-1757 w czasie modernizacji wnętrza świątyni staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes, który miał przywilej patronatu w stosunku do kościoła. Z niezachowanej do dziś księgi rachunkowej z lat 1751-1829, na którą powoływali się dawni badacze wiadomo, że ołtarz główny wraz z figurami pozłocił malarz krakowski Jan Niegowiecki, a wykonawcami części dekoracji rzeźbiarskiej retabulum byli zapewne rzeźbiarze z rodziny Wierzbickich z Nowego Targu, którzy wzmiankowani są jako twórcy części wyposażenia (ławki, konfesjonał) oraz bliżej nieokreślonych rzeźb w ołtarzach.

Opis

Rzeźba drążona, ustawiona na tle krzyża w formie litery „X” ujętego w profilowaną ramę. Figura zwrócona jest frontalnie, w kontrapoście, lewą ręką ujmuje ramię krzyża, prawą wyciąga przed siebie. Twarz ma pociągłą, nos prosty, oczy skierowane w dół, usta rozchylone, okoloną brodą skręconą w pukle oraz krótkimi włosami. Postać jest ubrana w suknię ściśle przylegającą do ciała, przepasaną w talii oraz płaszcz zarzucony na lewe ramię oraz opadający na kolana w postaci skręconej tkaniny. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, strój i krzyż pozłocone.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarza głównego jest niejednorodna, wykonana niewątpliwie przez zespół różnych artystów. Rzeźba św. Andrzeja jest spójna stylistycznie z flankującymi ją dwoma aniołami-kariatydami, jak również z parami figur św. Władysława i św. Stefana, św. Piotra i św. Pawła oraz z główną rzeźbiarską grupą ołtarza – „Zabójstwo św. Stanisława”. Wszystkie te figury charakteryzuje bardzo zbliżony sposób rzeźbienia rysów twarzy z niskim czołem i włosów układających się w regularne pukle, przysadzista kubatura ciała o barczystych ramionach oraz sposób traktowania tkaniny z charakterystycznie zwiniętym brzegiem. Pozwala to domniemywać, że zostały one wykonane przez tego samego rzeźbiarza, być może jednego z rodziny Wierzbickich.
Święty Andrzej był bratem św. Piotra, rybakiem, początkowo był uczniem św. Jana Chrzciciela, później jako jeden z pierwszych został uczniem Chrystusa, który przy drugim spotkaniu wezwał go razem z bratem – „Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi” (Mt 4, 19). Działalność apostolską prowadził prawdopodobnie w Azji Mniejszej, gdy dotarł do Patras został aresztowany i skazany na śmierć przez ukrzyżowanie. Świętego można zidentyfikować po jego atrybucie – krzyżu w kształcie litery „X” (tzw. krzyżu św. Andrzeja), na którym poniósł męczeńską śmierć.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia figury.

Streszczenie

Figura św. Andrzeja ze zwieńczenia ołtarza głównego została wykonana w latach 1751-1757 razem z całym wyposażeniem i jego dekoracją rzeźbiarską. Świętego Andrzeja można zidentyfikować po jego atrybucie – krzyżu w kształcie litery „X” (tzw. krzyżu św. Andrzeja), na którym poniósł męczeńską śmierć.

Bibliografia