Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica w typie kielichowym osadzona na czworobocznej, profilowanej, zwężającej się ku górze stopie. Niewysoki trzon jest w formie kanelurowanego trzonu czworobocznego filara. Powyżej wąski, puklowany nodus, nad nim jest wklęska ujęta od góry pierścieniem z motywem astragalu. W górnej partii przybiera formę rozszerzającej się, profilowanej i zrobionej motywem rozetek profitki o wywiniętej na zewnątrz krawędzi zdobionej motywem lancetowatych liści. Misa chrzcielnicy przybiera formę owalnej wazy o lekko spłaszczonym brzuścu ujętym parą wolutowych imadeł. U ujętego wałkiem wylewu podwieszony w dwóch miejscach rodzaj festonu z liści laurowych. Pokrywa zwieńczona kompozycją liści i pary wolut wspierających kulę z krzyżem. Struktura chrzcielnicy marmoryzowana w odcieniach szarości, ornamentyka złocona i srebrzona.

Chrzcielnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Oświęcim
Miejscowość
Poręba Wielka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Bartłomieja Apostoła
Kościół
Św. Bartłomieja Apostoła
Identyfikator
DZIELO/24195
Kategoria
chrzcielnica
Ilość
1
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, marmoryzowane, złocone, srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Opis

Chrzcielnica w typie kielichowym osadzona na czworobocznej, profilowanej, zwężającej się ku górze stopie. Niewysoki trzon jest w formie kanelurowanego trzonu czworobocznego filara. Powyżej wąski, puklowany nodus, nad nim jest wklęska ujęta od góry pierścieniem z motywem astragalu. W górnej partii przybiera formę rozszerzającej się, profilowanej i zrobionej motywem rozetek profitki o wywiniętej na zewnątrz krawędzi zdobionej motywem lancetowatych liści. Misa chrzcielnicy przybiera formę owalnej wazy o lekko spłaszczonym brzuścu ujętym parą wolutowych imadeł. U ujętego wałkiem wylewu podwieszony w dwóch miejscach rodzaj festonu z liści laurowych. Pokrywa zwieńczona kompozycją liści i pary wolut wspierających kulę z krzyżem. Struktura chrzcielnicy marmoryzowana w odcieniach szarości, ornamentyka złocona i srebrzona.

Zarys problematyki artystycznej

Jednym z podstawowych sprzętów liturgicznych stanowiących wyposażenie kościoła jest chrzcielnica służąca udzielaniu sakramentu chrztu i odnawianiu przyrzeczeń chrzcielnych. Początkowo obrzęd ten odbywał się przez zanurzenie i dotyczył najczęściej osób dorosłych. Miejscem służącym sprawowaniu tego sakramentu było baptysterium, stanowiące odrębny lub przylegający do bryły kościoła niewielki budynek. Około VI-VII wieku obrzęd podlegał stopniowemu upraszczaniu i coraz częstszym zjawiskiem stały się chrzty dzieci. Natomiast około XII-XIII stulecia został spopularyzowany sposób chrzczenia poprzez polanie wodą. Owe przemiany spowodowały pojawienie się w przestrzeni świątyń chrzcielnic. Początkowo nie umieszczano ich w obrębie prezbiterium czy zakrystii. Najczęściej znajdowały się po północnej, bądź północno-zachodniej stronie kościoła z uwagi na symbolikę kierunków (północ – zło, zachód – nieznajomość Boga), chrzest bowiem był oświeceniem i odrzuceniem zła. Od XVIII wieku chrzcielnice zaczęto umieszczać naprzeciwko ambony. Po względem formy od XII wieku w Europie występują chrzcielnice typu kielichowego składające się z osadzonej na stopie i trzonie z nodusem czary będącej zbiornikiem na wodę, nakrytej dekoracyjną czaszą. Chrzcielnica w kościele w Porębie Wielkiej prezentuje formę nawiązującą do stylistyki klasycyzmu. Architektoniczna struktura podstawy przypominającej osadzony na bazie filar odnosi się do klasycystycznych budowli, prezentując główne porządki architektoniczne. Misa chrzcielna natomiast przybiera formę dekoracyjnej wazy inspirowanej motywami gazonów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania bardzo dobry. W 2010 roku została przeprowadzona przez firmę „IN PULS” Jan Szczurek konserwacja techniczno-estetyczna.

Streszczenie

Stanowiąca element wyposażenia kościoła parafialnego w Porebie Wielkiej chrzcielnica przybiera ciekawą formę nawiązujacą do plastyki klasycystycznej.

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Ambona wisząca, przyścienna z baldachimem. Kosz czworoboczny o ściętych narożach, lekko wybrzuszony w górnej części. W polach płyciny utworzone z ornamentu rocaille oraz podwieszone festony roślinne; w narożach polichromowane i złocone uskrzydlone główki anielskie. U dołu kosza ambony cztery odwrócone woluty. Zaplecek ujęty pilastrami o gładkich trzonach z wolutami i festonami w górnej części oraz uszami utworzonymi z rocaille'ów. W zaplecku dwuskrzydłowe drzwi. Baldachim czworoboczny w formie belkowania o wklęsło-wypukłej linii z podwieszonym lambrekinem. W zwieńczeniu srebrzona gołębica Ducha Świętego na tle obłoków oraz glorii promienistej. Struktura malowana w odcieniach bieli i różu; ornamenty złocone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Malowidło w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym, obwiedzione niebiesko-czerwono-złotą bordiurą ze stylizowanych motywów roślinnych, przedstawia scenę Bożego Narodzenia. W środku kompozycji została ukazana Święta Rodzina. Klęczącą po lewej stronie Marię przedstawiono z profilu. Matka Boska ma pociągłą twarz o jasnej karnacji i półdługie ciemne włosy nakryte białą chustą. Odziana jest w jasną szatę spodnią i długi niebieski płaszcz. W dłoniach trzyma Dzieciątko Jezus, przedstawione frontalnie w białej pieluszce na biodrach, z jasnymi kręconymi włosami i uniesionymi w górę rękami, nad głową promienie świetlistej glorii. Po prawej stronie kompozycji klęczy Józef, ukazany z profilu, o szczupłej twarzy okolonej zarostem, długim, prostym nosie, długich siwych włosach. Odziany w szarą tunikę i zielony płaszcz spięty pod szyją. Józef rozkłada ręce w geście adoracji. Po lewej stronie za Matką Boską znajduje się dwóch klęczących pasterzy oraz jeden stojący z dzieckiem na rękach. Pasterze mają długie włosy, odzienia skórzane oraz tuniki, a przez ramię przewieszone bukłaki i sakwy. U stóp pasterza na pierwszym planie znajduje się owca, laska pasterska oraz kapelusz. Pomiędzy Józefem a Marią żłóbek z sianem i białą chustą, a przed żłóbkiem owca. Po prawej stronie za Józefem przedstawiono wołu i osła zwróconych w stronę Dzieciątka. Nad Świętą Rodziną znajdują się dwie uskrzydlone główki anielskie, a pomiędzy nimi gwiazda, której światło tworzy glorię otaczającą Marię, Józefa i Jezusa. W tle ściana z prześwitem okiennym, fragment drewnianego stropu oraz nocny pejzaż po prawej stronie.
polichromia ścienna
Boże Narodzenie
Zdjęcie nr 1: Rzeźba pełna, ustawiona na podstawie na planie nieregularnego koła przedstawia całopostaciowy wizerunek Chrystusa Zmartwychwstałego stojącego frontalnie, w kontrapoście, w lewej ręce trzymającego chorągiew paschalną, z prawą uniesioną w geście błogosławieństwa. Twarz jest szczupła, pociągła, o wysokim czole, delikatnie rzeźbionych rysach i wystających kościach policzkowych, niewielkich oczach zwróconych ku górze, prostym nosie i rozchylonych ustach, okolona krótką brodą skręconą w dwa pukle oraz falowanymi włosami opadającymi na ramiona. Jezus ubrany jest w czerwony płaszcz ze złotą lamówką, odsłaniający tors, zapięty na piersi, opadający na ramiona i plecy, zarzucony z przodu na lewe przedramię, przesłaniając partie nóg. Ciało jest szczupłe, o delikatnym modelunku z zaznaczonymi śladami męki. Polichromia naturalistyczna.
rzeźba
Chrystus Zmartwychwstały
Zdjęcie nr 1: Obrazy cyklu stacji drogi krzyżowej mają kształt stojących prostokątów. Charakteryzują je wielopostaciowe, zdynamizowane, wielofiguralne kompozycje najczęściej osadzone na tle pejzażu lub architektury. Malowidła cechuje stosunkowo plastyczny modelunek postaci – fizjonomii, muskulatury, draperii. Proporcje sylwetek oraz ich upozowanie są poprawnie uchwycone. Kolorystyka obrazów jest żywa, nasycona, o stosunkowo szerokiej gamie barw. Obrazy ujmują drewniane, profilowane, polichromowane ramy w odcieniu ciemnej czerwieni z dodatkiem złoceń, ze zwieńczeniem o linii wklęsło-wypukłej, mieszczącym łaciński, majuskułowy numer stacji pod złoconym krzyżem. W dolnej części białe pole o kształcie prostokąta mieszczące nazwy poszczególnych stacji.
obraz
Droga krzyżowa
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujętego profilowaną, złoconą ramą. W centrum półpostać Chrystusa zwróconego frontalnie z głową przechyloną na prawe ramię oraz dłońmi skrzyżowanymi i związanymi w nadgarstkach. Twarz pociągła, szczupła, o wyraźnych rysach wydobytych modelunkiem, okolona krótkim zarostem oraz długimi włosami opadającymi na ramiona, odsłaniającymi lewe ucho. Na głowie płaskorzeźbiona, złocona korona cierniowa. Tors odkryty, o silnym modelunku światłocieniowym wydobywającym linię żeber i piersi. Na ciele zaznaczone ślady męki broczące krwią. Na ramiona narzucony płaskorzeźbiony, złocony płaszcz podtrzymywany z przodu. W lewej dłoni Jezus trzyma płaskorzeźbioną, złoconą trzcinę. Postać ujęta jest płaskorzeźbioną, złoconą glorią promienistą na jednolitym, jasnoniebieskim tle.
obraz
Ecce Homo
Zdjęcie nr 1: Feretron w typie obrazowym osadzony na niewysokiej podstawie z parą otworów na drążki. Pola obrazowe w kształcie stojących prostokątów ujmuje dekoracyjna rama z rzeźbionym motywem wici winnej latorośli, zwieńczona medalionem z monogramem chrystologicznym na awersie i maryjnym na rewersie. Awers feretronu zajmuje półpostaciowy wizerunek Jezusa w typie Ecce Homo. Jezus zwrócony jest nieznacznie w trzech czwartych w prawo. Przechyloną głowę charakteryzuje pociągła twarz o delikatnych rysach, długim nosie i krótkim, brązowym zaroście. Długie, falowane włosy opadają na barki. Głowę wieńczy cierniowa korona i okala promienisty nimb. Na czole i barkach widoczne są drobne stróżki krwi. Nagi tors Jezusa charakteryzuje rytmiczny układ żeber. Skrzyżowane na wysokości talii, zgięte w łokciach ręce związane są w nadgarstkach sznurem, w lewej dłoni trzyma pojedynczą trzcinę. Na ramiona Jezusa narzucony jest osłaniający biodra, zdobiony motywem kwiatowym płaszcz. Elementy takie jak nimb, korona cierniowa, sznur, trzcina i płaszcz są płaskorzeźbione, złocone i srebrzone. Tło utrzymane jest w odcieniu szafirowym. Rewers feretronu stanowi wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Ukazana półpostaciowo, zwrócona frontalnie Maria ma nieznacznie w trzech czwartych w lewo skierowaną głowę. Pociągłą, owalną twarz charakteryzują linearnie opracowane rysy o nieco przymkniętych oczach, długim prostym nosie i niewielkich ustach. Maria ubrana jest w suknię i osłaniający jej głowę i sylwetkę płaszcz. Prawą, uniesioną na wysokości klatki piersiowej dłonią o wyprostowanych palcach wskazuje na siedzące na jej lewej ręce Dzieciątko zwrócone w trzech czwartych w prawo. Okrągłą twarz Jezusa charakteryzują rysy dorosłego człowieka, o podobnym do Marii typie fizjonomii. Ubrany jest w długą suknię o trójkątnym dekolcie. Prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa, lewą ujmuje trzymaną na kolanach zamkniętą księgę. Karnacje postaci są ciemne, a ich głowy wieńczą korony w typie otwartym i okalają nimby z motywem promieni oraz wieniec 12 gwiazd. Szaty, korony, nimby, gwiazdy i księga są płaskorzeźbione, złocone i srebrzone. Tło utrzymane jest w odcieniu czerwieni.
feretron
Ecce Homo; Matka Boska Częstochowska

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Na okrągłej podstawie, częściowo wmurowanej w ścianę oraz prostopadłościennym cokole niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na kwadratowej podstawie data: „A(NNO) D(OMINI) 1707”. Pokrywa w kształcie smukłej półkopuły, ośmiopolowa, z żebrami. W polach między żebrami dekoracja z ornamentu małżowinowego. Latarnia ośmioboczna z profilowanym cokołem i gzymsem. Na latarni jajowata kula z toczonym daszkiem zwieńczonym guzem w kształcie zbliżonym do szyszki. Żebra kopuły, elementy dekoracyjne i ornamenty złocone. Tła i ściany latarni polichromowane, ciemnozielone.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Na niskiej prostopadłościennej podstawie, niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na trzonie ryty kartusz z godłem herbu Zadora pod kapeluszem z sześcioma chwostami po każdej ze stron, w trzech rzędach. Pokrywa w formie korony zamkniętej, z sześcioma kabłąkami złączonymi kulą i krzyżem; obręcz i kabłąki z malowanymi rautami i kaboszonami imitującymi kamienie jubilerskie. Wewnątrz korony grupa rzeźbiarska: Chrystus w Jordanie, z rękoma w geście modlitwy i św. Jan Chrzciciel polewający wodą głowę Jezusa.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica gotycka w kształcie kielicha. Posiada kolistą stopę, która przechodzi w stożkowato zwężającą się tuleję z wydatnym wałkiem w połowie wysokości. Czara dołem lekko zaokrąglona, rozchylająca się ku górze. Płaszcz dekorowany u dołu i poniżej górnej krawędzi wąskimi pasami z minuskułowymi napisami, przedzielone motywem lilii: MARIA ROSA ROT HIS UNS, ANNO DOMINI 1462. Pomiędzy nimi rozmieszczone są na obwodzie cztery plakietki przedstawiające trójpostaciową Grupę Ukrzyżowania oraz frontalny wizerunek księcia zatorskiego Wacława w całej postaci. W prawej ręce trzyma włócznię, lewą dłoń opiera na tarczy z orłem. Twarz okala broda zakończona w szpic oraz długie i sfalowane włosy. Głowę wieńczy niewysoka książęca mitra. Ubrany jest w długi płaszcz narzucony na późnogotycka zbroję. Drewniana pokrywa chrzcielnicy została dodana wtórnie.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica kielichowa, ustawiona na dużej podstawie na rzucie ściętego koła oraz na prostopadłościennym cokole na rzucie kwadratu. Trzon wklęsło-wypukły z uskokiem u spodu; nodus gruszkowaty, dekorowany czterema lwimi głowami trzymającymi w paszczach festony z podwieszonej tkaniny. Czara w formie bardzo spłaszczonej półkuli z wywiniętą i profilowaną krawędzią; dekorowana uskrzydlonymi główkami anielskimi na przemian z kokardami z podwieszonymi festonami z tkaniny. Pokrywa w formie baldachimu na rzucie sześcioboku, wypiętrzona, zwieńczona krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnicą ustawiona na niskiej podstawie na planie kwadratu. Płaszcz stopy na planie ośmioboku, zwężający się ku górze, zamknięty profilowanym, ośmiobocznym pierścieniem. Trzon o przekroju ośmiobocznym. Czara o przekroju ośmiobocznym, wypukła, z wywiniętym brzegiem, w dolnej części dekorowana imitacją puklowania.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica usytuowana na postumencie na rzucie półkolistym i schodkowej, kwadratowej płycie. Jej trzon w typie gruszkowym dźwiga puklowaną, półkulistą czarę z profilowanym, ćwierćkolistym w przekroju wylewem. Pokrywa drewniana, bogato profilowana, malowana na czarno, zwieńczona złoconą kulą z krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Chrzcielnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrzcielnica-59

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności