Pokrywa chrzcielnicy

Dzieje zabytku

Pokrywa chrzcielnicy powstała w drugiej połowie XVII wieku i została przeniesiona ze starego kościoła św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach.

Opis

Pokrywa chrzcielnicy na planie koła z dekoracją imitującą puklowanie. Na szczycie pokrywy umieszczona rzeźbiona scena przedstawiająca Chrzest Chrystusa w Jordanie. Po lewej stronie Jezus stopami zanurzony w wodach Jordanu, zwrócony trzy czwarte w stronę św. Jana Chrzciciela, z rękami złożonymi na piersiach w geście pokory. Twarz podłużna, okolona brodą z długim nosem i wzrokiem skierowanym w dół. Włosy długie, opadające na plecy. Ubrany jest w złocone perizonium, luźno zawiązane na biodrach. Po prawej św. Jan Chrzciciel klęczący na kamiennym postumencie, zwrócony w prawo, w lewej ręce trzymający krzyż, prawą polewający wodą Chrystusa. Twarz podłużna, okolona krótką brodą i długimi włosami. Ubrany jest w skórę wielbłądzią, odsłaniającą nagi tors i nogi. Krzyż długi z napisem na banderoli: „OTO BARANEK BOŻY”. Za nimi zatknięta jest duża, promienista gloria, pośrodku której znajduje się gołębica Ducha Świętego, a nad nią półpostać Boga Ojca wynurzająca się z obłoków z rozłożonymi szeroko rękami. Bóg Ojciec o rysach twarzy starszego mężczyzny z siwymi włosami i brodą, ubrany w złoconą suknię. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, podstawa pokrywy, gloria i szaty złocone, obłoki srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Na pokrywie chrzcielnicy w Zembrzycach przedstawiono scenę Chrztu Chrystusa, ilustrującą fragment Ewangelii św. Mateusza: „Wtedy przyszedł Jezus z Galilei nad Jordan do Jana, żeby przyjąć chrzest od niego. Lecz Jan powstrzymywał Go, mówiąc: «To ja potrzebuję chrztu od Ciebie, a Ty przychodzisz do mnie?» Jezus mu odpowiedział: «Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe». Wtedy Mu ustąpił. A gdy Jezus został ochrzczony, natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego. A głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie»” (Mt 3, 13-17). Scena Chrztu w Jordanie służyła do prezentacji ustanowienia sakramentu chrztu, dlatego często była wykorzystywana do ozdoby chrzcielnic. Ważnym elementem ikonografii tego przedstawienia jest pokorna postawa Chrystusa, który w ten sposób modli się, poddając woli Ojca, tak jak czyniła to Maria przy zwiastowaniu. Motyw, który zdobi podstawę pokrywy, zwany puklowaniem był charakterystyczny zwłaszcza dla sztuki w XVI i XVII wieku. Występował przede wszystkim w złotnictwie, na kropielnicach i na czaszach chrzcielnic. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, figury pokryte warstwą brudu, złocenia przetarte do pulmentu, na podstawie odpryski gruntu.

Streszczenie

Pokrywa chrzcielnicy powstała w drugiej połowie XVII wieku i została przeniesiona ze starego kościoła św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach. Przedstawiono na niej scenę Chrztu Chrystusa. Podstawę pokrywy zdobi motyw, zwany puklowaniem charakterystyczny zwłaszcza dla sztuki XVI i XVII wieku, ale również powtarzany w XVIII wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła.

Bibliografia