Ołtarz główny Najświętszej Marii Panny

Dzieje zabytku

W 1886 roku w prezbiterium ustawiono marmurowe balaski, a rok później stanął za nimi ołtarz główny zaprojektowany przez Tadeusza Stryjeńskiego i wykonany przez Władysława Chrośnikiewicza. Co prawda proboszcz skłaniał się ku drewnianemu ołtarzowi, lecz kolator ze względów praktycznych optował za murowanym. Ostatecznie w prezbiterium postawiono ołtarz kamienny. 8 września 1887 wstawiono do niego obraz Matki Boskiej Lisieckiej. W okresie Wielkiego Postu przesłaniano go zamówionym u Edwarda Lepszego wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, trójosiowy ze zwieńczeniem i bramkami, ustawiony na cokole. Mensa marmurowa z portatylem. Antepedium w formie wydłużonego, leżącego prostokąta. Ujęte w profilowaną ramę, podzielone na trzy części. Partia środkowa kwadratowa, w niej medalion z płaskorzeźbionym przedstawieniem gorejącego serca na tle skrzyżowanego krzyża i kotwicy. W partiach bocznych płaskorzeźbiony motyw maswerku. Na mensie prostopadłościenne tabernakulum z drzwiczkami dekorowanymi motywem silnie stylizowanych winnych gron, ustawione na cokole przerywanym trzema plakietami roślinnymi. Tabernakulum z dwóch stron podtrzymują stylizowane anioły. Pole środkowe nastawy ołtarza w formie uskokowego portalu zamkniętego półokrągłym łukiem z tympanonem. Dwie wewnętrzne archiwolty podtrzymywane przez półkolumny z kapitelami kompozytowymi, zewnętrzna przez pilastry. Portal flankują dwie nisze, zwieńczone łukiem nadwieszonym. Pierwszą kondygnację zamyka pas fryzu. W polu zwieńczenia ponad łukiem portalu rozchodzi się stopniowo pięć par kolumn o kostkowych kapitelach, które w partii wieńczącej podtrzymują profilowany łuk nadwieszony. Zwieńczenie zamknięte trójkątną linią belkowania, z pasem stopniowo spływających wolut, zakończone krzyżem. Cokół dekorowany płycinami z perełkowaniem, zakończony gzymsem z motywem wolich oczu. Poszczególne elementy niszy dekorowane różnorodnym ornamentem o charakterze geometryczno-roślinnym. W polu środkowym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience (Matki Boskiej Lisieckiej). W tympanonie płaskorzeźbione przedstawienie imienia Boga ujętego w trójkąt w glorii promienistej, w otoczeniu putt pośród obłoków. Nisze flankujące portal zwieńczone są płaskorzeźbionymi przedstawieniami centralnych świątyń kopułowych. W niszach płaskorzeźby św. Piotra po lewej i św. Pawła po prawej stronie. Fryz zamykający kondygnację z motywem palmet, w miejscu przecięcia z opaską portalu – uskrzydlone główki anielskie. W partii zwieńczenia, w przestrzeniach ponad kolumnami rozety. Ostatnia para kolumn ujęta w pionowe pasy imitujące zwinięty sznur. Łuk nadwieszony dekorowany ornamentem roślinnym. Cały ołtarz ujęty w pasy z dekoracją roślinną i motywem sznura. Wieńczące belkowanie z dekoracją geometryczną i rozetami, ujęte w woluty z mięsistego akantu. Podstawę dla krzyża tworzy akant z motywem palmety i perełkowania. Ołtarz flankują dwie bramki, na których stoją figury św. Michała Archanioła po lewej i św. Józefa po prawej stronie.
Struktura w kolorze naturalnego kamienia – kremowa, profile w odcieniach niebieskiego, detale i ornamenty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz, który został wystawiony w 1887 roku należy określić jako neoromański i złączyć formalnie z inspirowaną tym samym nurtem sztuki średniowiecznej bryłą kościoła.
Z małej architektury i wyrobów złotniczych tego okresu zaczerpnięto m.in. kształt, materiał, smukłe kolumienki o dekorowanych trzonach i wypełnione ornamentem archiwolty. Projekt nastawy, który wykonał krakowski architekt i konserwator Tadeusz Stryjeński, został zaprezentowany na Pierwszej Wielkiej Wystawie Sztuki Polskiej w Krakowie w 1887 roku. Projekt od początku przewidywał przeniesienie do niego obrazu Matki Boskiej Lisieckiej. Realizacji podjął się rzeźbiarz Władysław Chrośnikiewicz.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji w 2014 roku.

Streszczenie

Ołtarz, który został wystawiony w 1887 roku należy określić jako neoromański i złączyć formalnie z inspirowaną tym samym nurtem sztuki średniowiecznej bryłą kościoła. Projekt nastawy, który wykonał krakowski architekt i konserwator Tadeusz Stryjeński, zrealizował rzeźbiarz Władysław Chrośnikiewicz.

Bibliografia