Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Nastawa główna w kościele Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Harklowej powstała w XVIII wieku z użyciem starszych elementów. W polu głównym, osiach bocznych i zwieńczeniu ołtarza umieszczono części późnogotyckiego tryptyku będącego na wyposażeniu harklowskiej świątyni. Tryptyk ten datowany na początek XVI wieku powstał w środowisku krakowskim. W polu głównym ołtarza umieszczono obraz przedstawiający Rodzinę Marii, w osi lewej skrzydło z przedstawieniem św. Jana Chrzciciela i św. Barbary, w osi prawej natomiast skrzydło z wizerunkami św. Stanisława i św. Katarzyny Aleksandryjskiej. W zwieńczeniu znajduje się scena Zwiastowania. Obraz ze sceną Koronacji Marii umieszczony ponad polem głównym ołtarza oraz obrazy Chrystusa w typie Ecce Homo i Matkę Boską Bolesną powstały w XVIII wieku. Struktura ołtarza została częściowo zmieniona podczas prac remontowych prowadzonych w kościele w 1877 roku. W 1930 roku na zasuwie ołtarza umieszczono obraz przedstawiający św. Katarzynę Aleksandyjską sprowadzony z Rzymu w 1930 roku.

Opis

Ołtarz trójosiowy, dwukondygnacyjny z bramkami o formach architektonicznych, uszaty. Mensa murowana, prostopadłościenna z drewnianym antepedium ujętym profilowaną ramą z malowaną dekoracją roślinną. W polu malowane na płótnie przedstawienie adoracji Najświętszego Sakramentu. Tabernakulum w formie prostopadłościanu, o wypukłej ściance frontowej, ujętej pilastrami o kapitelach w formie akantowych konsol podtrzymujących pełne belkowanie. Na trzonach owalne lustra w akantowych ramach. W zwieńczeniu dwie uskrzydlone główki anielskie. Na metalowych drzwiczkach krucyfiks oraz kielich z hostią w otoczeniu winnych gron i kłosów (na odwrociu). Naroża tabernakulum flankuje para aniołów ustawionych na wolutowych konsolach. Nastawa umieszczona na wysokim cokole z bramkami mieszczącymi obrazy Chrystusa w typie Ecce Homo (z lewej) oraz Matki Boskiej Bolesnej (z prawej). Cokół artykułowany wysokimi postumentami, na których ustawione są kolumny. W polach postumentów złocona dekoracja akantowa. Kondygnacja pierwsza trójosiowa, artykułowana złoconymi kolumnami o korynckich kapitelach, ujęta srebrzonymi akantowymi uszami (suchy akant). Kolumny dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na osiach podpór oraz odcinki przyczółka, na których siedzą figury aniołów w białych szatach. Dodatkowo, w osiach kolumn umieszczone mniejsze figury klęczących aniołów (osie wewnętrzne) oraz marmoryzowane, owalne kartusze ujęte złoconymi ramami z ornamentem małżowinowo-chrząstkowym (osie zewnętrzne). W partii fryzu złocone rozetki oraz marmoryzowane, owalne kartusze ujęte złoconym akantem. Gzyms profilowany, dekorowany dodatkowo złoconym kimationem. W polu środkowym prostokątny obraz przedstawiający Rodzinę Marii. Na zasuwie umieszczony obraz z wizerunkiem św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Powyżej, w osi ołtarza obraz ze sceną Koronacji Marii, o nieregularnym kształcie w akantowej ramie, zwieńczonej koroną. W osiach bocznych umieszczone skrzydła boczne dawnego, gotyckiego tryptyku z wizerunkami św. Jana Chrzciciela i św. Barbary (z lewej) oraz św. Stanisława biskupa i św. Katarzyny Aleksandryjskiej (z prawej). Zwieńczenie ołtarza w formie edikuli ujętej złoconymi, korynckimi kolumnami oraz złoconymi, akantowymi uszami. Po bokach niewielkie figury klęczących aniołów. Podpory dźwigają wyłamane belkowanie dekorowane kimationem i rozetkami, łukowato wyginające się w osi ołtarza. W polu obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym ze sceną Zwiastowania. Całość zwieńczona srebrzonym baldachimem z podwieszonej tkaniny przewiązanej złotym sznurem ze złoconą koroną umieszczoną na szczycie. Struktura ołtarza marmoryzowana w odcieniu ciemnoszarym, profile i płyciny na filarach marmoryzowane w kolorze bordowym, ornamentyka złocona i posrebrzana.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany ołtarz jest dziełem niejednorodnym pod względem stylu, złożonym z elementów pochodzących z różnych okresów historycznych. Struktura nastawy i część obrazów jest późnobarokowa i powstała w XVIII wieku (obrazy „Koronacja Marii”, „Ecce Homo” i „Matka Boska Bolesna”). Podczas wznoszenia ołtarza wykorzystano jednak elementy późnogotyckiego tryptyku z początku XVI wieku, który znajdował się na wyposażeniu świątyni. Na obecny kształt i odbiór nastawy wpłynęły także zmiany dokonane podczas remontu świątyni w 1877 roku (np. dodanie nowego antepedium).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz jest dziełem niejednorodnym pod względem stylu, złożonym z elementów pochodzących z różnych okresów historycznych. Struktura nastawy i część obrazów jest późnobarokowa i powstała w XVIII wieku (obrazy „Koronacja Marii”, „Ecce Homo” i „Matka Boska Bolesna”). Podczas wznoszenia ołtarza wykorzystano jednak elementy późnogotyckiego tryptyku z początku XVI wieku, który znajdował się na wyposażeniu świątyni. Na obecny kształt i odbiór nastawy wpłynęły także zmiany dokonane podczas remontu świątyni w 1877 roku.

Bibliografia