Matka Boska Różańcowa

Dzieje zabytku

Płaskorzeźba wraz z ołtarzem głównym powstała w 1840 roku w warsztacie Andrzeja Czesacza z Waskmundu.

Opis

Kompozycja w kształcie stojącego prostokąta, w centrum płaskorzeźba z przedstawieniem Matki Boskiej stojącej na obłoku, na którym leżą jabłko królewskie i berło. Maria na lewym ręku trzyma Dzieciątko, a w prawej wyciągniętej przed siebie dzierży berło. Ubrana jest w suknię oraz w ściśle okalający jej ciało płaszcz; na głowie ma koronę zamkniętą. Twarz o delikatnych rysach, owalna. Dzieciątko ukazane jest w skręcie sylwetki, torsem zwrócone frontalnie; prawą rączka błogosławi, lewą podtrzymuje różaniec. U dołu klęczący św. Dominik oraz św. Katarzyna Sieneńska. Po lewej św. Dominik zwrócony trzy czwarte w lewo, z głową skierowaną w górę oraz dłońmi skrzyżowanymi na piersi. Ubrany jest w habit i płaszcz dominikański , na głowie ma tonsurę. Po prawej stronie św. Katarzyna Sieneńska o analogicznym układzie ciała, prawą rękę wyciąga ku Dzieciątku, sięgając po różaniec, lewą wyciąga przed siebie. Ubrana jest w habit i płaszcz dominikański. Całość ukazana na zielonym tle, pokrytym rzeźbioną, złoconą, nieregularną kratką z geometrycznym motywem krzyży. Polichromia w partiach ciała naturalistyczna, szaty i atrybuty złocone, obłok srebrzony.

Zarys problematyki artystycznej

Płaskorzeźba przedstawia Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi. Autorem dzieła jest Andrzej Czesacz, który żył na przełomie XVIII i XIX wieku, był stolarzem i rzeźbiarzem i pochodził z Waksmundu. Jest autorem ołtarzy bocznych i ambony w Czarnym Dunajcu, ołtarza głównego w kościele w Osielcu oraz tabernakulum w kościele św. Jana Chrzciciela w Olszówce. Jego dzieła znajdują się również w Klikuszowej i Nowym Targu. Prace artysty zostały wysoko ocenione przez Józefa Łepkowskiego i Józefa Jerzmanowskiego: „wielkie tym utworom zalety przyznać należy”. Biografia artysty jest jednak jak dotąd mało znana. Obraz nawiązuje do modlitwy różańcowej rozpowszechnionej przez dominikanina Alanusa de Rupe, który jej powstanie łączył z osobą św. Dominika. Pierwsze bractwo różańcowe zostało założone w 1475 roku przez Jakuba Sprengera, przeora klasztoru Dominikanów w Kolonii. Wtedy też zaistniała potrzeba przedstawienia Matki Boskiej Różańcowej na obrazach. W drugiej połowie XV wieku obrazy te nawiązywały do znanych już wizerunków Matki Boskiej: Matki Boskiej Opiekuńczej, Immaculaty, czy Marii w ogrodzie różanym. W Polsce wizerunki różańcowe pojawiły się w pierwszej połowie XVI wieku i dzielą się na kilka typów: Matkę Boską Różańcową w typie Niewiasty Apokaliptycznej, Matkę Boską Orędowniczkę wiernych, przedstawienia wzorowane na wizerunkach Matki Boskiej Śnieżnej oraz Matkę Boską przekazującą różaniec świętym dominikańskim: św. Dominikowi i św. Katarzynie ze Sieny. Ta ostatnia formuła ikonograficzna rozpowszechniła się w Polsce w XVII wieku, zwłaszcza za pośrednictwem malarstwa włoskiego. Znalazła również zastosowanie na płaskorzeźbie w kościele w Osielcu, powstałym w 1840 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry, po konserwacji.

Streszczenie

Płaskorzeźba została wykonana w 1840 roku przez Andrzeja Czesacza, umieszczono ją w ołtarzu głównym. Przedstawia Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi. Jego twórca wzorował się na starych formułach ikonograficznych wypracowanych w poprzednich stuleciach.

Bibliografia