Feretron z obrazami Matki Boskiej Różańcowej oraz Koronacji Marii

Dzieje zabytku

Feretron został wykonany w XVIII wieku.

Opis

Feretron z obrazami Matki Boskiej Różańcowej oraz Koronacji Marii, ustawiony na prostopadłościennej podstawie z małym cokolikiem i zamkniętej prostym gzymsem. Podstawa zaopatrzona jest w otwory na drążki do noszenia. Obrazy ujęte są w prostokątne ramy, po bokach flankowane wąskimi półkolumienkami. Zwieńczenie w formie wielobocznego medalionu z monogramem maryjnym (po drugiej stronie feretronu monogramem IHS), od którego odchodzą dwa spływy wolutowe, dekorowane karbowaną płyciną. Na szczycie zatknięty jest mały krzyżyk, zdobiony kółeczkami.

Po jednej stronie feretronu przedstawiona jest Matka Boska Różańcowa ze świętymi dominikańskimi. Matka Boska została ukazana po lewej stronie obrazu w pozycji siedzącej, zwrócona delikatnie w lewo z Dzieciątkiem Jezus stojącym na jej prawym kolanie. Maria głowę przechyla na lewą stronę i kieruje swój wzrok na klęczących przed nią św. Dominikiem i św. Katarzyną ze Sieny. Matka Boska ma owalną twarz z drobnymi ustami, długim nosem i dużymi oczami; długie i ciemnobrązowe włosy; a także smukłe dłonie. schowane są pod niebieskim welonem. Maria ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami, przewiązaną w talii oraz ciemnoniebieski płaszcz, zasłaniający plecy i nogi. Dzieciątko ukazane jest frontalnie w pozycji stojącej z głową zwróconą w lewą stronę. Prawą rękę opiera na dłoni Matki, a lewą przekazuje różaniec św. Dominikowi. Ma owalną twarz z małymi ustami, spiczastym nosem i dużymi oczami, włosy jasne, krótkie i kędzierzawe. Wokół bioder ma wąską i luźno opadającą pieluszkę. Po prawej stronie kompozycji klęczy św. Dominik, ukazany w półpostaci, zwrócony w prawo z rękami skrzyżowanymi na piersi, w prawej dłoni trzyma książeczkę w brązowej oprawie. Święty ma rysy twarzy starszego mężczyzny z siwą i krótką brodą oraz siwymi włosami. Ubrany jest w habit i płaszcz dominikański. Za nim klęczy, zwrócona trzy czwarte w prawo św. Katarzyna ze Sieny z dłońmi złożonymi w geście modlitwy i wzrokiem wpatrzonym na Matkę Boską. Święta ma owalną twarz z małymi ustami, długim nosem i dużymi oczami. Ubrana jest w habit, płaszcz i welon dominikański. Po lewej stronie obrazu tło jest brązowe ze snopem światła padającym z lewego, górnego naroża, a po prawej stronie obrazu widoczne jest pochmurne szaro-niebieskie niebo.

Po drugiej stronie feretronu znajduje się obraz przedstawiający Koronację Matki Boskiej. Pośrodku klęcząca Maria z rękami skrzyżowanymi na piersiach, z głową zwróconą w prawo. Ma podłużną twarz z małymi ustami, długim nosem, dużymi oczami ze wzrokiem skierowanym w dół. Jej długie i jasnobrązowe włosy spływają na plecy. Ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami oraz ciemnoniebieski płaszcz założony na prawe ramię. Po prawej stronie obrazu znajduje się siedzący Bóg Ojciec, prawą ręką trzymający koronę nad głową Marii z lewą ręką wspartą na niebieskim globie ziemskim i berłem w lewej dłoni. Twarz o rysach starszego mężczyzny, okolona długą i siwą brodą oraz krótkimi i siwymi włosami. Ubrany jest w szarą, długą suknię oraz ciemnobrązowy płaszcz z szarą podszewką. Wokół głowy ma złoty i trójkątny nimb. Po lewej stronie obrazu jest ukazany Chrystus w pozycji siedzącej, zwrócony trzy czwarte w lewo, lewą ręką podtrzymujący koronę nad głową Marii, a w prawej dzierżący wysoki krzyż. Twarz podłużna, okolona krótką i brązową brodą oraz długimi włosami, spływającymi na plecy i ramiona. Ubrany jest w czerwony płaszcz, odsłaniający nagi tors. W górnej części obrazu gołębica Ducha Świętego z rozpostartymi szeroko skrzydłami, od której odchodzą promienie światła. Korona na głową Marii czerwona, zamknięta, zwieńczona krzyżykiem. Całość ukazana na tle złotego nieba i złotych obłoków, w narożach ciemne chmury.

Zarys problematyki artystycznej

Jeden z obrazów umieszczonych na feretronie przedstawia scenę Koronacji Matki Boskiej przez Trójcę Świętą – temat, który w ikonografii sztuki europejskiej, a także polskiej pojawił się w końcu XIV wieku. W sztuce nowożytnej szczególnie charakterystyczne było rozbudowanie strefy niebiańskiej przedstawienia poprzez ukazanie obszernych partii chmur oraz uskrzydlonych główek anielskich, tak jak w omawianym dziele. W XVII wieku szczególnie popularne były różne kompozycje tego przedstawienia malarza Hermana Hana, m.in. dla kościołów Cystersów w Pelpinie i Oliwie oraz w Buczku Wielkim, a także późniejsze dzieła autorstwa naśladowców Hermana Hana, które powielane były również w poźniejszych epokach. Drugi obraz ukazuje Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi. Modlitwę różańcową rozpowszechnił dominikanin Alanus de Rupe, który jej powstanie łączył z osobą św. Dominika. Pierwsze bractwo różańcowe zostało założone w 1475 roku przez Jakuba Sprengera, przeora klasztoru Dominikanów w Kolonii. Wtedy też zaistniała potrzeba przedstawienia Matki Boskiej Różańcowej na obrazach. W drugiej połowie XV wieku obrazy te nawiązywały do znanych już wizerunków Matki Boskiej: Matki Boskiej Opiekuńczej, Immaculaty, czy Marii w ogrodzie różanym. W Polsce wizerunki różańcowe pojawiły się w pierwszej połowie XVI wieku i dzielą się na kilka typów: Matkę Boską Różańcową w typie Niewiasty Apokaliptycznej, Matkę Boską Orędowniczkę wiernych, przedstawienia wzorowane na wizerunkach Matki Boskiej Śnieżnej oraz Matkę Boską przekazującą różaniec świętym dominikańskim. Ta ostatnia formuła ikonograficzna rozpowszechniła się w Polsce w XVII wieku, zwłaszcza za pośrednictwem malarstwa włoskiego. Znalazła również zastosowanie na obrazie w kościele w Radoczy. Oba obrazy z feretronu zostały namalowane w XVIII wieku w tym samym warsztacie malarskim. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora tych dzieł.

Streszczenie

Feretron z obrazami Matki Boskiej Różańcowej oraz Koronacji Marii został wykonany w XVIII wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora obu dzieł.

Bibliografia