Dwustronny obraz: Matka Boska Różańcowa ze świętymi dominikańskimi oraz św. Piotr i św. Paweł

Dzieje zabytku

Dwustronny obraz pierwotnie znajdował się w feretronie i jako taki został wymieniony w „Katalogu zabytków” z 1953 roku. W późniejszym czasie obraz wyjęto z ram feretronu i powieszono na ścianie kościoła.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. Na awersie przedstawienie Matki Bożej Różańcowej oraz czterech świętych dominikańskich. Kompozycja dwustrefowa, wielopostaciowa.
W górnej połowie obrazu ukazana Matka Boża z Dzieciątkiem na kolanach, siedząca frontalnie na obłokach, ze skrzyżowanymi nogami. Lewą ręką przytrzymuje Dzieciątko, prawą wyciąga w bok, w dłoni trzymając różaniec. Twarz ma owalną, o małych oczach, krótkim nosie i drobnych ustach, okoloną jasnymi włosami, ukrytymi pod welonem. Ubrana jest w jasnoróżową suknię, niebieski płaszcz zarzucony na ramiona i nogi, na głowie ma biały, rozwiany welon, a na stopach sandały. Dzieciątko ukazane w pozycji półleżącej na kolanach Matki, zwrócone w trzech czwartych w lewo, z głową skierowaną w przeciwną stronę, w obu rękach wyciągniętych w lewo trzyma różaniec. Dzieciątko ukazane jako niemal nagie, w partii podbrzusza przesłonięte białą tkaniną. Postacie w górnej strefie ukazane są pośród obłoków, na tle rozjaśnionego brązowo-żółtego nieba. W dolnej strefie dwie pary klęczących świętych zakonników i zakonnic. Po lewej św. Dominik, a za nim niezidentyfikowany dominikanin. Obaj zwróceni w trzech czwartych w lewo, z głowami uniesionymi w górę. Dominik ma dłonie skrzyżowane na piersi. Obaj mają szczupłe twarze, o małych okrągłych oczach, krótkich nosach i pełnych ustach, okolone krótkimi włosami, z tonsurami na głowie. Obaj ubrani są w białe habity z kapturami i szkaplerzami, Dominik ma na ramiona narzucony czarny płaszcz. Na czole ma gwiazdę. Przed nim leży pies trzymający pochodnię w pysku. Po prawej stronie św. Katarzyna Sieneńska, za nią niezidentyfikowana święta. Obie zakonnice zwrócone w trzech czwartych w prawo, z uniesionymi głowami. Święta Katarzyna z wyciągniętymi przed siebie rękami. Zakonnice o szczupłych twarzach, z niewielkimi oczami skierowanymi w górę, prostymi nosami i pełnymi ustami. Ubrane są w białe habity ze szkaplerzami, czarne płaszcz i welony. Święta Katarzyna ma na głowie koronę cierniową, na dłoniach stygmaty. Przed nią, na ziemi leży lilia. Nad głowami świętych aureole. Postacie w dolnej strefie ukazane na tle pejzażu z pagórkami w oddali.
Na rewersie obrazu przedstawienie św. Piotra i św. Pawła w całej postaci. W lewej części obrazu Piotr zwrócony w trzech czwartych w prawo, w kontrapoście, z głową skierowaną w lewo. Prawą ręką przytrzymuje pionową belkę odwróconego krzyża, w dłoni trzyma dwa klucze, lewą rękę kładzie na piersi. Twarz ma szczupłą, o małych oczach, zadartym nosie i pełnych ustach, okoloną siwymi, kręconymi włosami i brodą. Ubrany jest w niebieską tunikę oraz jasnobrązowy płaszcz przewiązany diagonalnie przez prawe ramię. Na stopach ma sandały. W prawej części obrazu św. Paweł, ukazany frontalnie, w kontrapoście, z głową skierowana wprawo. W lewej ręce trzyma miecz skierowany ostrzem w dół, prawą przytrzymuje na boku księgę. Twarz ma pociągłą, o migdałowatych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okoloną długą brodą i jasnobrązowymi, krótkimi włosami. Ubrany jest w ciemnobrązową tunikę oraz czerwony płaszcz zarzucony na ramiona. Na stopach ma sandały. Wokół głów obu świętych nimby. Postacie ukazane na tle pejzażu. W górnej partii obrazu pośród obłoków, na tle rozświetlonego nieba Oko Opatrzności.
Obraz ujęty wąską, profilowaną i srebrzoną ramą.

Zarys problematyki artystycznej

Awers obrazu ukazuje Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi w jej tradycyjnej ikonografii. Przedstawienie z dwustrefową, symetryczną kompozycją, gdzie zazwyczaj Matka Boska podaje różaniec Dominikowi, a Dzieciątko Katarzynie, wykształciła się w XVII wieku i stała się niezwykle popularna w sztuce polskiej. Najczęściej Matka Boska Różańcowa występuje wyłącznie ze św. Dominikiem i św. Katarzyną, w omawianym dziele kompozycja została poszerzona o dwie inne, niestety niezidentyfikowane postacie z zakonu dominikańskiego. Sam św. Dominik jest niezwykle silnie związany z kultem różańca, gdyż według legendy Matka Boska wręczyła mu różaniec i zachęciła do odmawiania jego tajemnic. Przez to też uznawany jest za pierwszego propagatora modlitwy różańcowej. Natomiast dołączenie do tej sceny również św. Katarzyny Sieneńskiej miało połączyć najważniejszych przedstawicieli męskiego i żeńskiego zakonu dominikańskiego, jak również ukazać razem założyciela zakonu i najbardziej czczoną świętą wiążąc ich z kultem różańca.
Na rewersie obrazu ukazani są św. Piotr i św. Paweł, którzy bardzo często przedstawiani byli razem. W Kościele uroczystość obu apostołów obchodzona jest jednocześnie, gdyż w tradycji uznaje się, że zginęli w tym samym dniu. Przez swoje zasługi dla Kościoła obaj nazywani są „książętami apostołów”. Jednym z atrybutów św. Piotra są klucze, dlatego że Chrystus zmienił jego pierwotne imię Szymon, co później wyjaśnił: „Ty jesteś Piotr (czyli Skała), i Ja na tej Skale zbuduje Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze do królestwa niebieskiego” (Mt 16, 18-19). Święty Paweł poniósł śmierć męczeńską przez ścięcie mieczem, dlatego jest on jego atrybutem.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ubytki i spękania w warstwie malarskiej, silne zabrudzenia powierzchni, sfalowane i przedziurawione płótno.

Streszczenie

Dwustronny obraz pierwotnie znajdował się w feretronie i jako taki został wymieniony w „Katalogu zabytków” z 1953 roku. W późniejszym czasie obraz wyjęto z ram feretronu i powieszono na ścianie kościoła. Awers obrazu ukazuje Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi w jej tradycyjnej ikonografii. Na rewersie ukazani są św. Piotr i św. Paweł, którzy bardzo często przedstawiani byli razem.

Bibliografia