Kościół św. Anny

Dzieje zabytku

Od 1786 (1770 lub 1777) roku w Chyżnem znajdował się drewniany kościół pochodzący z 1627 roku, który został przeniesiony tutaj z Lipnicy Wielkiej. Na jego miejscu w latach 1900-1903 wystawiono nowy, murowany, który został poświęcony w roku ukończenia budowy i konsekrowany w 1912 lub 1923 roku. Został on znacznie zniszczony w trakcie drugiej wojny światowej – ucierpiały głównie prezbiterium, dach, sklepienie, chór i część wyposażenia. Pewne prace remontowe były prowadzone w 1942 roku. W 1946 roku świątynię przejął zakon karmelitów, który rozpoczął remont nowej placówki. Zadecydowano o elektryfikacji kościoła, w 1960 roku ustawiono nowe organy. W 1966 roku poprawiono dach i odnowiono polichromię wnętrza, rok później wyremontowano elewacje zewnętrzne i okna.

Opis

Prezbiterium jest węższe od nawy, zamknięte trójbocznie, oddziela je tęcza o łuku półkolistym z napisem „EGO SUM VIA VERITAS ET VITA”. Od zachodu chór na dwóch filarach, zamknięty balustradą dekorowaną płycinami. Ściany wnętrza dzielą pilastry podtrzymujące gurty sklepienia i łuki arkad, a dekoruje polichromia ze scenami biblijnymi i wizerunkami świętych. Sklepienie krzyżowo-żebrowe. Ściany przeprute oknami – prezbiterium dwoma, transept sześcioma, nawa czterema, kolejne w wieży i rotundach. Niemal wszystkie kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem pełnym, kolejne; większość wypełniają witraże. Główne wejście przez korpus wieżowy od zachodu, kolejne do obu ramion transeptu i przybudówek. Fasada wieżowa, z wejściem przez portal z archiwoltami, z kolumienkami po bokach, ujęty ściśle szerokimi , ustawionymi skośnie szkarpami zwieńczonymi tympanonami i kapnikami. Powyżej portalu trójdzielne okno w kształcie smukłych, stojących prostokątów, a nad nim prostokątne zamknięte łukiem pełnym. Wyżej tarcza zegara w szerokiej ramie, zamontowana w szczycie. Wyżej wieża przechodzi w ośmiobok o czterech ścianach zwieńczonych ostrołukowo i przeprutych oknami i ściętych narożach między nimi. Masyw wieży flankują wieloboczne ćwierćrotundy z arkadami ujętymi kolumientami w górnej partii i dekoracją kostkową pod linią dachu. Z zewnątrz bryła kościoła jest rozczłonkowana, o ścianach wspartych przyporami z kapnikami i fryzem arkadkowym pod linią dachu. Wszystkie dachy blaszane; nad nawą, transeptem i przybudówkami dwuspadowe, nad prezbiterium zamknięty wielobocznie. Wieżę przykrywa wieloboczny, wyjątkowo wysoki dach namiotowy, nad rotundami wieloboczne. Całe wyposażenie jest spójne, powstało około 1900 roku i zostało wykonane w stylu neogotyckim.

Zarys problematyki artystycznej

Zewnętrzny i wewnętrzny wygląd świątyni nawiązuje do podstawowych rozwiązań stosowanych głównie w sztuce romańskiej. Inspirując się średniowieczem zadecydowano o wzniesieniu budowli złożonej z pojedynczych, zlepionych ze sobą brył, planie krzyża łacińskiego, z wysoką wieżą w fasadzie i ujętego szkarpami. Okna bywają wypełnione kamiennym maswerkiem i witrażami. Należy również zwrócić uwagę na dekoracje fasady, takie jak fryz arkadkowy i biforia. Tak samo zresztą jak na powszechnie stosowanie łuków półokrągłych. Architektura kościoła jest utrzymana w stylu neoromańskim. Poszczególne części wnętrza oddzielają monumentalne arkady. Styl arkadowy, zwany „Rundbogenstil” był niemieckim wariantem neoromanizmu związanym z działalnością Karla Friedricha Schinkla i opierał się na wzorach architektury bizantyńskiej, romańskiej i renesansowej. Dla kontrastu wyposażenie utrzymane jest w tylu neogotyckim i wyróżnia się strzelistością, smukłością, użyciem łuków ostrych, pinakli oraz smukłych kolumienek.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Kościół św. Anny w Chyżnem został wybudowany w latach 1900-1903. Bryła została zaprojektowana w stylu neoromańskim. Dla kontrastu całe wyposażenie wnętrza, które powstało w latach budowy kościoła, prezentuje styl neogotycki i powstało najpewniej w jednym z Tyrolskich warsztatów.

Bibliografia