Chrzcielnica, antyambona

Dzieje zabytku

W dokumentach powizytacyjnych z 1729 i 1748 roku wymieniona jest jeszcze kamienna chrzcielnica z drewnianą pokrywą, z wstawioną w nią miedzianą, wybieloną miednicą.

Między 1980 a 2000 rokiem przeprowadzono jej konserwację.

Opis

Antyambona złączona z chrzcielnicą. Stopa chrzcielnicy na planie kwadratu, profilowana. Trzon czteroboczny, zwężający się ku górze, w narożach od frontu ujęty listwami. Czara w formie odwróconego, ściętego stożka, z wywiniętą krawędzią. Od spodu opięta pierścieniem i silnie uproszczonym, stylizowanym, żłobkowanym lambrekinem. Pokrywa w formie profilowanego, ściętego stożka, zwieńczonego akantem i szyszką. We wnętrzu czary miedziana misa oraz fragment drewnianej pokrywy z rozetą. Antyambona przyścienna, o wklęsłym licu, na cokole, ujęta filarami podtrzymującymi profilowany gzyms, dekorowanymi płycinami. Pośrodku wspornik w formie wybrzuszonego stożka, o ściętym wierzchołku z grupą rzeźbiarską Chrzest Chrystusa. Powyżej zaplecek ujęty pilastrami, dźwigającymi spływ wolutowe; po bokach udrapowana tkanina. W polu środkowym płycina z rzeźbioną gołębicą Ducha Świętego na tle glorii promienistej. Baldachim na planie odcinka koła, z wyłamującym się gzymsem, dekorowany podwieszonym lambrekinem, zwężający się ku górze, zakończony rokokowym wazonem płomienistym. Struktura marmoryzowana w kolorze jasnoniebieskim, cokół, gzyms i profile jasnoróżowe, dekoracja złocona i srebrzona.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiane dzieło jest połączeniem antyambony i chrzcielnicy, choć można je również określić jako nadbudowę chrzcielnicy lub rozbudowaną chrzcielnicę. Antyambona to struktura architektoniczno-rzeźbiarska, która jest umieszczona naprzeciwko ambony i przypomina ją wielkością oraz wyglądem. Służy zrównoważeniu wnętrza, podkreśleniu roli ołtarza jako centrum ideowego, stojąc wraz z amboną na granicy strefy sacrum i profanum. Funkcję antyambony może, jak w tym przypadku, pełnić chrzcielnica, ale może to być również ołtarz, konfesjonał, oratorium, figura, tablica lub ambona pozorna. Rozwiązania tego typu były szczególnie popularne w XVIII wieku.
Łączenie antyambony z chrzcielnicą miało względy praktyczne oraz ideowe – chrzcielnice nie miały określonej lokalizacji w kościołach, można je było zatem umieścić blisko prezbiterium, dodatkowo wraz z ołtarzem głównym i amboną mogły współtworzyć najważniejsze miejsce w kościele.
Do dekoracji nadbudowy antyambony o funkcji chrzcielnicy tradycyjnie wybierano jeden z dwóch wiodących tematów – Adama i Ewę lub widoczny w Mucharzu Chrzest Chrystusa.
Forma, kolorystyka, zastosowana ornamentyka, w tym wieńczący strukturę wazon płomienisty wskazują, że omawiana antyambona powstała w tym samym warsztacie, co umiejscowiona naprzeciwko niej ambona.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Między 1980 a 2000 rokiem przeprowadzono prace konserwatorskie.

Streszczenie

Antyambona, czyli struktura architektoniczno-rzeźbiarska, która jest umieszczona naprzeciwko ambony i przypomina ją wielkością oraz wyglądem łączy w sobie funkcję chrzcielnicy. Powstała w tym samym czasie i warsztacie, co ambona. Obie reprezentują styl rokokowy, który można rozpoznać w formie, dekoracjach i kolorystyce.

Bibliografia