Wizja św. Jana Kantego

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Igołomia-Wawrzeńczyce
Miejscowość
Igołomia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kościół, ołtarz boczny
Identyfikator
DZIELO/01844
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
około 1766 roku
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 110 cm
wysokość – 170 cm
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Obraz znajduje się w ołtarzu fundacji księdza Andrzeja Dominika Lipiewicza z 1766 roku, który u schyłku lat pięćdziesiątych XVIII wieku wyjechał do Rzymu w charakterze promotora kanonizacji bł. Jana Kantego. Ołtarz wraz z obrazem odnotowano w wizytacji biskupiej z 1783 roku: „Czwarty Ołtarz z obrazem S: Jana Kantego snycerskiey roboty, czarno w heban malowany, i w rzeźbie wyzłacany, na Mensie murowaney z Portatelem” oraz w inwentarzu kościoła z 1791 roku: „Ołtarz S. Jana Kantego Czarno pod laserunek malowany z Mensą Murowaną y Portatylem”. W liście Dozoru Kościelnego Parafii Igołomia do władz diecezjalnych diecezji kielecko-krakowskiej, w którym opisano prace remontowe przeprowadzone w kościele w latach 1868-1878, zapisano informację o konserwacji obrazu: „Co zaś do dwóch obrazów kościelnych (a nie czterech) sprzedanych przez Imść X Radeckiego to w zupełności Dozór Kościelny tę sprzedaż akceptuje, albowiem całej Parafii i członkom Dozoru aż nadto dobrze jest wiadomem o pożytecznem zużytkowaniu dla kościoła tutejszego funduszu wziętego za obrazy. Nie tylko Imść X Radecki odnowił za te pieniądze prześliczny obraz Jana Kantego bardzo już zniszczony, ale nadto dołożył jeszcze swoich R[eńskich] 5 [...]”.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta przedstawia klęczącego przed ołtarzem z obrazem Misericordia Domini św. Jana Kantego. Święty ukazany w trzech czwartych, z prawą ręką na piersi, a lewą opuszczoną ku dołowi i odchyloną do tyłu. Jego głowa jest ukazana z profilu, oczy zwrócone w kierunku obrazu. Nos jest podłużny, siwe włosy jedynie na tyle głowy, twarz okala krótka, kręcona, siwa broda. Święty ubrany jest w czarną togę z szerokimi rękawami, o czerwonych mankietach i brzegach, z białym, krótkim kołnierzem i białą załogę (pelerynkę). Na ołtarzu o wklęsłych bokach i czerwonym antepedium dzielonym brązową kratą z dwoma świecznikami i kanonem (fragmentami modlitw) w ozdobnej, złotej ramie znajduje się owalny obraz ze sceną Misericordia Domini – Matką Boską z rękami w geście modlitwy, stojącą przed Chrystusem w studni, nalewającym krew z przebitego boku do kielicha. Przed ołtarzem siedzą dwa putta, jedno obleczone na biodrach niebieską opaską, drugie zasłonięte trzymaną przez oba putta otwartą księgą, w dłoniach trzymają czarny biret i kwiat lilii. W prawym górnym rogu rozpostarta zasłona, za którą fragment wnętrza kościoła z arkadą i widoczną w głębi wnęką z figurą apostoła.

Zarys problematyki artystycznej

Scena klęczącego przed obrazem Misericordia Domini św. Jana Kantego należy do najpopularniejszych wizerunków zasłużonego profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Według tradycji obraz, przed którym często modlił się Jan Kanty, pochodzący z XV wieku, był niegdyś przybity przy drzwiach Collegium Maius, a po jego śmierci przeniesiony do kościoła i umieszczony w pobliżu grobu świętego; zachował się do dzisiaj w kościele św. Anny w Krakowie. Wizerunek klęczącego przed obrazem Matki Boskiej świętego spopularyzowały grafiki rytowników – rzymskiego Jacopa Laura (1601) oraz kolońskiego Petera Overadta (1606). Wykorzystać je mógł przypuszczalny autor igołomskiego dzieła, Szymon Czechowicz. Ukazał on świętego z rękami w charakterystycznym geście całkowitego oddania się Bogu, z prawą ręką na piersi, a lewą odrzuconą do tyłu. Takie samo ujęcie zastosował Paul Strudel w pomniku cesarza Leopolda, ufundowanym po ustąpieniu zarazy w Wiedniu oraz Bartłomiej Bernatowicz w nagrobku kardynała Michała Radziejowskiego w kościele Misjonarzy w Warszawie. O autorstwie Czechowicza świadczą walory formalne płótna, w tym powielane wielokrotnie pojedyncze motywy. Charakterystyczny gest św. Jana Kantego został powielony w obrazie ze św. Kazimierzem klęczącym przed ukrzyżowanym Chrystusem. Dwa półnagie putta malarz powielił kilkakrotnie, w tym w obrazach św. Kazimierza w kościele św. Anny i św. Antoniego w kościele Pijarów w Krakowie. W tle wykorzystał motyw jakby założonego na wycinku koła wnętrza sakralnego z arkadą. Niemal identyczne tło wkomponował w obrazy św. Kazimierza w Podhorcach i św. Jadwigi w kościele polskim w Rzymie. Kompilacyjny sposób budowania kompozycji był charakterystyczny dla Czechowicza. Obraz w Igołomi nie był dotychczas wiązany z twórczością tego wybitnego polskiego malarza.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 219

Streszczenie

Obraz w kościele parafialnym w Igołomi, w ołtarzu z fundacji księdza Andrzeja Dominika Lipiewicza z 1766 roku, jest dziełem Szymona Czechowicza, jednego z najwybitniejszych polskich malarzy doby baroku. Ukazuje zasłużonego profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Jana Kantego, kanonizowanego w 1767 roku, klęczącego przy ołtarzu z obrazem Misericordia Domini.

Bibliografia

Wiśniewski Jan, "Dekanat miechowski", Radom 1917
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Wizja św. Jana Kantego", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/wizja-sw-jana-kantego-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności