Szymon Czechowicz

Biogram

Szymon Czechowicz urodził się 22 lipca 1689 jako syn krakowskiego złotnika Jana i Kunegundy. Został ochrzczony w parafii Wszystkich Świętych w Krakowie. Rodzina pochodziła z Radoszyc koło Kielc. Jego ojcem chrzestnym był Jan Ceypler, jeden z najwybitniejszych krakowskich złotników. Jako młody chłopak został przyjęty na dwór Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego, wojewody wołyńskiego. Dzięki niemu trafił do Rzymu. Tam odnotowany po raz pierwszy 8 listopada 1714 w czasie zgromadzenia Polaków, podczas którego wybrano gwardiana Bractwa św. Tryfona, Respicjana i Tryfona Carola Albaniago, brata Annibale Albaniego, protektora Królestwa Polskiego. W następnym roku Czechowicz otrzymał 6 skudów za obraz „Ukrzyżowanie” do zakrystii kościoła polskiego w Rzymie, będący kopią dzieła Giuda Reniego w kościele San Lorenzo in Lucina. W Rzymie rozpoczął studia w Akademii św. Łukasza. W 1716 roku otrzymał trzecią nagrodę w drugiej klasie za rysunek ukazujący wóz z trofeami zdobytymi na niewiernych Ottomanach, jak wpisano w akta konkursu; rysunek ten zachował się w archiwum Akademii. Druga pewna wzmianka o malarzu pochodzi z 1724 roku i dotyczy obrazu ołtarzowego w kościele nacji polskiej z klęczącą św. Jadwigą przed ukrzyżowanym Chrystusem, który to obraz ufundował – jak głosi napis na odwrocie – ksiądz Franciszek Omański, kanonik sandomierski i prowizor świątyni, z okazji Roku Jubileuszowego 1725. Ostatnią wzmianką, ale pośrednią o pobycie Czechowicza w Rzymie, jest sygnatura na obrazie do katedry w Kielcach z datą 1730 i miejscem powstania: Roma. W Wiecznym Miejsce, jak się przypuszcza, malarz mógł wykonać inne prace, m.in. obrazy do kościoła Pijarów w Krakowie, ufundowanego przez Elżbietę Sieniawską, a konsekrowanego przez biskupa Konstantego Felicjana Szaniawskiego w 1729 roku. Uwieńczeniem jego rzymskiej kariery było włączenie w poczet prestiżowej Congregazione dei Virtuosi przy rzymskim Panteonie oraz powierzenie mu funkcji il paciere, rozjemcy w sporach, świadczącej o szacunku i zaufaniu jakim się cieszył wśród innych artystów. Kontakty nawiązane w Rzymie zaowocowały późniejszymi zleceniami od Józefa Augustyna Łopackiego, prowizora kościoła narodowego w 1712 i 1714 roku i późniejszego archiprezbitera kościoła Mariackiego w Krakowie i od Wacława Sierakowskiego, przyszłego arcybiskupa lwowskiego.
Po powrocie do kraju malarz dwukrotnie, w 1731 i 1734 roku, ale bezskutecznie ubiegał się o funkcję malarza nadwornego, mimo wstawiennictwa biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego. W końcu osiadł w Warszawie, gdzie w 1734 roku wstąpił do Konfraterni Literackiej przy kościele św. Jana. W tym czasie wykonał obrazy do kościoła Misjonarzy w Lublinie z fundacji wojewody lubelskiego Jana Tarły, Kapucynów w Lubartowie z fundacji marszałka nadwornego Pawła Karola Sanguszki i w kościele w Drzewicy z fundacji Szaniawskich. Około 1741 roku namalował cztery obrazy do stalli w kościele św. Anny w Krakowie. Dziełem nietypowym były dekoracje w pałacu Jana Klemensa Branickiego w Warszawie, nieliczne świeckie dzieła malarza uważanego głównie za twórcę obrazów religijnych. Dla tego samego zleceniodawcy wykonał obrazy do kościoła w Tykocinie.
Na stałe zamieszkał w Warszawie, z uczniem Łukaszem Smuglewiczem. W latach pięćdziesiątych przybywał w Poznaniu, gdzie namalował obrazy „Wskrzeszenie Piotrowina” i „Komunia św. Stanisława Kostki” do kościoła Jezuitów, obraz „Wniebowzięcie NMP” do ołtarza głównego w kościele Cystersów w Obrze i być może obrazy do kościoła Kanoników regularnych w Czerwińsku. Następnie przeniósł się do Wilna, malując szereg obrazów do tamtejszych kościołów Benedyktynek, Wizytek i Jezuitów. Na początku lat sześćdziesiątych pracował dla misjonarzy w Siemiatyczach oraz namalował obraz „Maria Magdalena pokutująca” do fary w Węgrowie. Około 1762 roku przebywał w Podhorcach, na dworze Wacława Rzewuskiego, malując obrazy do zamku i kościoła oraz świątyń okolicznych: Kapucynów w Olesku czy Bernardynów w Zasławiu; wykonał wówczas niemal 100 obrazów. W pałacu w Podhorcach namalował obrazy przedstawiające pory roku, z których zachowały się jedynie dwa, w Muzeum Okręgowym w Tarnowie. Około 1770 roku malarz pracował w Połocku. Dwa lata później osiadł na stałe w Warszawie. Jego siostrzenica Regina Olszańska wyszła za mąż za jego ucznia Łukasza Smuglewicza. Umarł jako tercjarz w oficynie pałacu Paców 21 lipca 1775. Został pochowany w kościele Kapucynów w Warszawie, gdzie znajduje się upamiętniająca go płyta epitafijna, wmurowana w 1861 roku.

Literatura

Bąk Maria, Obrazy Szymona Czechowicza w kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Lublinie, „Roczniki Humanistyczne KUL", r. 22: 1974, z. 6, historia sztuki, s. 39-64.

Michałowski Janusz M., Z poloniców Leningradu i Moskwy (S. Czechowicz - J.P. Norblin - J. Kosiński - K. Wojniakowski), „Biuletyn Historii Sztuki", r. 27: 1965, nr. l, s. 51-70.

Karpowicz Mariusz, Sztuka polska XVIII w., Warszawa 1985, s. 233-238.

Karpowicz Mariusz, Malarstwo i rzeźba czasów saskich, w: Sztuka Warszawy, red. M. Karpowicz, Warszawa 1986, s. 179-183.

Karpowicz Mariusz, Czechowicz i Sassoferrato u warszawskich wizytek, „Roczniki Humanistyczne", tom „Entre cour et jardin",czyli pomiędzy mecenasem i artystą, księga ku czci profesora Andrzeja Ryszkiewicza, Lublin 1987, s. 113-121.

Karpowicz Mariusz, Obrazy Czechowicza u warszawskich wizytek, „Kronika Zamkowa", nr 1-2 (51-52), 2006, s. 7-20.

Ostrowski Jan K., Pokój Zielony w pałacu podhoreckim - XVIII-wieczne muzeum Szymona Czechowicza, w: Artes atque humaniora. Studia Stanislao Mossakowski sexagenario dicata, Warszawa 1998, s. 343-351.

Ostrowski Jan K., Petrus Jerzy Tadeusz, Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, Kraków 2001.

Ryszkiewicz Andrzej, Władysław Tomkiewicz, Michał Walicki, Malarstwo Polskie. Manieryzm, barok, Warszawa 1971, s. 411-416.

Wystawa rysunków Szymona Czechowicza, Franciszka Smuglewicza i Dominika Estreichera. Ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, oprac. Irena Gradzińska, Rzeszów 1972.

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982, s. 441, 44

Bibliografia