Wizja św. Kazimierza

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków
Miejscowość
Kraków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Anny
Kościół
Św. Anny
Tagi
Czechowicz Szymon Kazimierz Jagiellończyk
Miejsce przechowywania
zakrystia
Identyfikator
DZIELO/23512
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
około 1741 roku
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 150 cm
wysokość – 200 cm
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Okoliczności powstania dzieła nie są znane.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, w drewnianej, profilowanej, złoconej ramie ozdobionej motywami liści i kwiatów. Na obrazie przedstawiony klęczący św. Kazimierz, któremu ukazuje się siedząca na chmurach Matka Boska z Dzieciątkiem w otoczeniu aniołów. Święty ujęty w trzech czwartych, z rękami opuszczonymi w dół i rozłożonymi na boki, z głową niemalże z profilu zwróconą w górę, w kierunku Matki Boskiej. Jego twarz oddającą rysy młodego mężczyzny, wyróżniają wydatny nos, szeroko otwarte oczy i pełne, lekko rozwarte usta. Brązowe włosy, odsłaniające ucho, są lekko skręcone i sięgają ramion; wokół głowy zaznaczony rozświetlony nimb. Ubrany jest w długi, jasnobrązowy płaszcz z gronostajowym, długim kołnierzem, gronostajowymi mankietami i brzegami. Maria przedstawiona jest w trzech czwartych, zwrócona w kierunku św. Kazimierza, o twarzy owalnej, miękko modelowanych rysach, z długim nosem i drobnymi, pełnymi ustami, z brązowymi włosami przykrytymi brązowym welonem. Jest ubrana w brązową koszulę z wąskimi rękawami, czerwoną suknię i niebieski płaszcz przerzucony na lewym ramieniu i prawej nodze. Trzymany przez nią Jezus stoi i został ukazany w trzech czwartych, z białą pieluchą wokół bioder. Zwraca się w kierunku świętego, unosząc prawą rączkę w geście błogosławieństwa, a lewą trzymając na ręce obejmującej go matki. Z chmur wyłaniają się uskrzydlone główki aniołków, o podobnych pełnych twarzach, różowych policzkach i drobnych ustach. W prawym, dolnym rogu kompozycji przed stolikiem nakrytym zielonym, długim obrusem z książęcą tiarą ukazane dwa nagie putta. Putto siedzące trzyma rozłożoną księgę z cytatem „Omni Die dic MARIAE mea laudes anima [E]ius festa [Eiu]s gesta [col]e devotissima”, na który wskazuje palcem drugi, stojący anioł, z zarzuconą zieloną szarfą, trzymający w ręku lilię. Za św. Kazimierzem, na tle kolumny przesłoniętej od góry czerwoną kotarą, stoi uskrzydlony anioł, z głową i lekko ugiętą prawą nogą zwróconą w lewo, a ciałem i złożonymi w geście modlitwy rękami w swoją prawą stronę. Anioł jest ubrany w białą suknię i turkusowy płaszcz. Drugi z aniołów wyłania się z chmur i zwraca w kierunku Marii, ukazany jest do pasa, w trzech czwartych, z rękami złożonymi na piersi, ubrany w białą suknię i zielony płaszcz. W tle kompozycji skłębione chmury rozświetlone słońcem.

Zarys problematyki artystycznej

Mimo braku dokumentów archiwalnych potwierdzających autorstwo obraz jest niewątpliwym dziełem Szymona Czechowicza. Z innymi dziełami mistrza łączą go rozbudowany typ wieloosobowej kompozycji, szkicowy sposób malowania twarzy, miękki modelunek draperii, bogata kolorystyka oraz swoista atmosfera wizyjności, podkreślona miękkim i ukrytym światłem oraz rozmytymi, jakby niematerialnymi postaciami aniołów. Typowe dla malarza były grupy małych aniołów trzymających księgę lub atrybut świętego (obrazy w kościele św. Katarzyny w Wilnie i w kościołach Kapucynów w Olesku i w Warszawie). W krakowskim wizerunku putta trzymają księgę z początkowymi słowami łacińskiego hymnu do Najświętszej Marii Panny „Omni die dic Mariae”, autorstwa cysterskiego mnicha Bernarda z Morales (zm. ok. 1140), przetłumaczonego na język polski przez Stanisława Grochowskiego (ok. 1524-1612), brzmiącego: „Duszo moja, rzecz to twoja, Co dzień Maryję sławić. W jej dniach świętych, w sprawach wziętych Nabożeństwem się bawić”.
Postać anioła za św. Kazimierzem w tym samym lub bardzo zbliżonym ujęciu Czechowicz namalował wcześniej w obrazach „Wizja św. Jadwigi” w kościele św. Stanisława w Rzymie i „Śmierć św. Józefa” z zamku w Podhorcach.
Malarz, oprócz powielania typów postaci, wybranych motywów, często kopiował całe kompozycje, czego dowodem jest choćby obraz „Przemienienie Pańskie” w ołtarzu głównym w kościele w Tenczynku, powtórzony w kościele Misjonarzy w Lublinie i w kaplicy Przemienienia Pańskiego w kościele Mariackim w Krakowie. Obraz w kolegiacie św. Anny posiada swoją replikę w kościele Reformatów w Wieliczce.
U genezy samej kompozycji świętego klęczącego z rozłożonymi rękami, z gestem oddania się w niewolę ukazującej się w chmurach Matce Boskiej leżą wizerunki św. Filipa Nereusza autorstwa Guida Reniego w kościele Santa Maria in Vallicella w Rzymie, wielokrotnie naśladowane, m.in. przez Carla Marattę (obraz w Plazzo Pitti we Florencji) i Sebastiana Conkę (obraz w kościele San Bartolomeo w Montefiascone). Czechowicz wielokrotnie odwoływał się do twórczości Conki. Być może wykorzystał graficzną kopię jego dzieła, zamieniając rzymskiego świętego na świętego królewicza. Taki sposób postępowania był częsty wśród malarzy barokowych. Charakterystyczną cechą kompozycji jest gest rozłożonych rąk przez świętego, gest oddania się Matce Boskiej. Fakt mistycznego oddania się Bogu podkreśla także lilia, atrybut św. Kazimierza, tradycyjny symbol czystości, niewinności i cnoty. Obraz posiada współczesną replikę w kościele reformatów w Wieliczce autorstwa Matyldy Meleniewieckiej.

Streszczenie

Obraz „Wizja św. Kazimierza” jest dziełem Szymona Czechowicza, jednego z najwybitniejszych malarzy polskich doby baroku. Powstał być może około 1741 roku. Jest repliką malowidła o tym samym temacie namalowanego dla kościoła Reformatów w Wieliczce.

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Wizja św. Kazimierza", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/wizja-sw-kazimierza-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności