Św. Zofia z córkami

Opis

Obraz w kształcie owalnym z przedstawieniem św. Zofii z córkami. Święte ukazane w półpostaci, z przodu trzy córki, z tyłu matka obejmująca je rękami. Święta Zofia z głową pochyloną delikatnie w dół o trójkątnej twarzy z zamkniętymi oczami i o długim nosie. Ubrana jest w fioletową suknię oraz jasnobrązową podwikę. Córka po lewej stronie zwrócona jest trzy czwarte w lewo, z rękami skrzyżowanymi na piersi, z twarzą ujętą z prawego profilu. Ubrana jest w białą szatę. Po prawej stronie druga córka zwrócona trzy czwarte w prawo. W dłoniach trzyma prosty krzyż. Ubrana jest w różową szatę. Pośrodku najmniejsza córka, ukazana frontalnie z dłońmi wspartymi na ruszcie, ubrana w zieloną suknię. Wszystkie o podobnych rysach fizjonomicznych twarzy, owalnym kształcie, dużych oczach i długich nosach z wyraźnie podkreśloną linią ust. Włosy długie, kręcone, opadające na plecy: córka pośrodku o włosach jasnych, pozostałe o ciemnych. Nad głowami świętych niewiast umieszczone złote i okrągłe nimby. Tło jednolite szaro-brązowe. Na ruszcie sygnatura artysty malowana pionowo: „1869 w Krakowie / Wojciech Eljasz”. Rama drewniana, złocona, zdobiona kimationem.

Zarys problematyki artystycznej

Malarz Wojciech Eljasz (1814/1815-1904) ukazał wizerunek św. Zofii z córkami. Malarz jest autorem szeregu obrazów o tematyce religijnej, znajdujących się obecnie na terenie województwa małopolskiego, w tym w Krakowie. Był uczniem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Pracował przy restauracji ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim. Często kopiował znane schematy kompozycyjne, niemniej wykazując dużą swobodę i opanowanie rzemiosła. Nazywany jest jednocześnie „akademikiem i ostatnim barokowym malarzem religijnym”. W kościele w Osielcu znajdują się również jego inne obrazy, umieszczone w ołtarzach bocznych: „Św. Filip i św. Jakub”, „Św. Mikołaj” i „Św. Michał Archanioł”. Dzięki sygnaturze umieszczonej na obrazie św. Zofii możemy datować wszystkie dzieła malarza, znajdujące się w kościele, na około 1869 rok. Kult św. Zofii pojawił się około VII wieku. Uważano, że święta była wdową z Mediolanu, która miała pojawić się w Rzymie w czasie rządów cesarza Hadriana (II w.) wraz z córkami, nawracając pogan na religię chrześcijańską. Córki Zofii o imionach Wiara (Fides), Nadzieja (Spes) i Miłość (Caritas) stały się personifikacjami cnót teologicznych. Średniowieczny kult nadał ich życiu cechy męczeństwa. W różnych wersjach legend Zofia i jej córki były poddawane wielu torturom: biczowaniu, gotowaniu we wrzącej smole, obcięciu piersi lub kończyn, wrzuceniu do rozpalonego pieca, przebiciu lub drapaniu kończyn ostrymi żelazami, poćwiartowaniu, rzuceniu psom na pożarcie, otruciu, utopieniu, wyrywaniu zębów i ścięciu. Sama Zofia w jednej wersji miała umrzeć na grobie swoich córek, w innej umierać siedem razy, ginąć za każdym razem inną męczeńską śmiercią, za co miała otrzymać siedem koron. Stąd też w ikonografii święta przedstawiana jest często z siedmioma koronami, a jej córki z atrybutami: półkolistym piecem, rusztem, kotłem, rózgami, żelaznymi pazurami, stosem lub wszystkie z mieczami, którymi je ścięto i palmami męczeństwa. Typ przedstawienia ukazujący św. Zofię w postawie stojącej na drugim planie oraz z trzema córkami ustawionymi przed nią wywodzi się jeszcze ze sztuki średniowiecznej. Święta Zofia jest zawsze przedstawiana jako kobieta w dojrzałym wieku, ubrana w suknię i płaszcz o kroju z „epok minionych”, białą chustę, która czasem upięta jest w zawój, jej szyja nieraz bywa zasłonięta podwiką. Od drugiej połowy XV wieku suknie były wzorzyste, miały różne kolory, głównie czerwone i ciemnozielone. Ręce wdowy ułożone są w geście opiekuńczym, którym otacza swoje córki.

Streszczenie

Obraz „Św. Zofia z córkami” namalował krakowski malarz Wojciech Eljasz (1814/1815-1904) w 1869 roku. W kościele w Osielcu znajdują się również jego inne obrazy, umieszczone w ołtarzach bocznych: „Św. Filip i św. Jakub”, „Św. Mikołaj” i „Św. Michał Archanioł”. Święta Zofia była wdową z Mediolanu, która miała pojawić się wraz z córkami w Rzymie w czasie rządów cesarza Hadriana (II w.), nawracając pogan na religię chrześcijańską. Córki Zofii o imionach Wiara (Fides), Nadzieja (Spes) i Miłość (Caritas) stały się personifikacjami cnót teologicznych. Średniowieczny kult nadał ich życiu cechy męczeństwa.

Bibliografia