Św. Katarzyna Aleksandryjska

Dzieje zabytku

Ołtarze boczne wraz z dekoracją rzeźbiarską powstały w latach 1751-1757 w czasie modernizacji wnętrza świątyni staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes, który miał przywilej patronatu w stosunku do kościoła. Z niezachowanej do dziś księgi rachunkowej z lat 1751-1829, na którą powoływali się dawni badacze wiadomo, że ołtarze boczne zostały wykonane przez niewymienionego z nazwiska rzeźbiarza z Preszowa, natomiast pozłocone przez Dawida Kramera, malarza z Preszowa. Jednocześnie trzej rzeźbiarze z rodziny Wierzbickich z Nowego Targu wykonali nieokreślone figury do wszystkich ołtarzy.

Opis

Figura ścięta z tyłu. Święta przedstawiona jest w całej postaci, stoi frontalnie, w delikatnym kontrapoście, z wysuniętym w bok lewym biodrem. Obie ręce ma ugięte i wyciągnięte w przód. Jej twarz jest pociągła o pełnych policzkach, z uwypukloną brodą i podbródkiem oraz niskim czołem. Oczy ma migdałowate, nos prosty, usta pełne, lekko rozchylone. Jej twarz jest okolona długimi, mocno falowanymi włosami opadającymi na plecy. Święta ubrana jest w suknię z dekoltem, spiętą gorsetem w talii oraz płaszcz zapięty na piersi i opadający na boki postaci, z fragmentem tkaniny zawiniętym na jej prawej nodze. Na głowie ma koronę otwartą, na szyi i nadgarstku biżuterię. Przed figurą znajduje się koło. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, strój złocony, koło srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarzy bocznych jest niejednorodna, wykonana niewątpliwie przez kilku artystów. Niewielkie figury w partii zwieńczenia oraz stojące na belkowaniu są bardzo zbliżone pod względem formalnym do głównych rzeźb retabulum. Wszystkie figury charakteryzuje ten sam typ podłużnej twarzy o głęboko osadzonych, migdałowatych oczach, lekko garbatych nosach, pełnych ustach
z silnie skręconymi puklami włosów, w postaciach męskich ze znamiennie rzeźbionymi wąskimi wąsami i brodą. Sylwetki upozowane są dosyć zachowawczo. Każdorazowo tkanina ściśle przylega do ciała i jest obficie drapowana. Być może figury zostały wykonane przez tego samego artystę, którym z dużym prawdopodobieństwem był nieznany z nazwiska rzeźbiarz z Preszowa. Niewielkie figury znajdujące się w partii zwieńczenia ołtarza zostały wykonane z mniejszą precyzją i starannością niż główne rzeźby. Niewątpliwie miała na to wpływ ich lokalizacja, gdyż usytuowane wysoko nie były dobrze widoczne przez wiernych.
Święta Katarzyna pochodziła z Aleksandrii, według podań była księżniczką, dlatego przedstawiana jest w monarszym stroju z koroną na głowie. Gdy odmówiła złożenia ofiary bogom pogańskim, w czasie prześladowań chrześcijan za czasów cesarza Maksencjusza, skazano ją na okrutne tortury. Była biczowana, łamana kołem, a zginęła ścięta mieczem, dlatego narzędzia męki jak koło i miecz stanowią jej atrybuty. Najprawdopodobniej miecz wtórnie umieszczony w dłoni św. Rozalii sąsiadującej z omawianą figurą, pierwotnie znajdował się w prawej ręce św. Katarzyny, o czym świadczy gest jej dłoni, jak i zgodność atrybutu z ikonografią.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia figury, spękania i przetarcia w partii złoceń.

Streszczenie

Ołtarze boczne wraz z dekoracją rzeźbiarską powstały w latach 1751-1757 staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes. Święta Katarzyna pochodziła z Aleksandrii, według podań była księżniczką, dlatego przedstawiana jest w monarszym stroju z koroną na głowie. Gdy odmówiła złożenia ofiary bogom pogańskim, w czasie prześladowań chrześcijan, skazano ją na okrutne tortury. Jej atrybutami są narzędzia męki – koło i miecz.

Bibliografia