Św. Jan Nepomucen

Dzieje zabytku

Obraz św. Jana Nepomucena został wykonany w 1778 roku z przeznaczeniem do zwieńczenia ołtarza przytęczowego. Powstał w związku z modernizacją świątyni, której inicjatorem i cześciowo fundatorem był proboszcz Andrzej Antałkiewicz. Według napisu umieszczonego w kościele „Odnowiony całkowicie i ozdobiony ołtarzami wraz z organami i chórem przez plebana w Roku pańskim 1778. Odmalowany zaś kosztem tegoż plebana w Roku Pańskim 1802. A[ndrzej] A[ntałkiewicz]”.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem segmentowym z uskokiem. W centrum kompozycji całopostaciowe przedstawienie św. Jana Nepomucena, zwróconego delikatnie w lewo, z pochyloną głową skierowaną w prawo. W prawej dłoni trzyma krucyfiks oparty na ramieniu, w lewej, w subtelnym geście, liść palmy. Twarz ma pociągłą, szczupłą, o dużych oczach skierowanych w dół, prostym i długim nosie oraz pełnych ustach. Włosy ma krótkie, jasne, falowane, opadające na tył głowy. Twarz okolona jest krótką brodą. Ubrany jest w czarną komżę, białą albę dekorowaną koronką przy brzegach, delikatnie drapowane w gęste równoległe fałdy; jasnobrązową almucję z czerwoną podszewką, zawiązaną pod szyją sznurkiem i narzuconą na ramiona. Wokół głowy nimb z pięciu gwiazd. W lewej części obrazu, obok świętego ukazany stół nakryty niebieską tkaniną, na którym leżą księgi i biret. Scena ukazana we wnętrzu, z widocznymi fragmentami filarów po dwóch stronach kompozycji oraz jasnoniebieską tkaniną podwieszoną w prawym górnym rogu.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz św. Jana Nepomucena pod względem stylistycznym jest bardzo zbliżony do dzieł Kazimierza Mołodzińskiego. Począwszy od charakterystycznej fizjonomii świętego, przez znamienną pozę z subtelnymi gestami dłoni, po kształtowanie tkaniny, obficie drapowanej i lekko łamanej. Sposób oddania postaci można przyrównać do tych malowanych w kościele św. Marka w Krakowie (św. Wentura, Wybitni przedstawiciele Zakonu Kanoników Regularnych od Pokuty, Trzech męczenników zakonu Fratres de Poenitentia Beatorum Martyrum), przypisywanych Mołodzińskiemu. Natomiast sposób oddania elementów kompozycyjnych obrazu, takich jak stolik, filar i podwieszona tkanina (nota bene powszechnych w malarstwie XVIII wieku) odpowiada tym malowanym przez Mołodzińskiego w innych jego dziełach np. w kościołach parafialnym w Kijach i Karmelitów na Piasku w Krakowie. Omawiany obraz rabczański może być zatem dziełem Kazimierza Mołodzińskiego. Jest on natomiast wykonany na nieco niższym poziomie od wskazanych dzieł malarza, co sugeruje duży udział pomocników bądź warsztatu w procesie jego wykonania. W kościołach św. Małgorzaty w Raciborowicach i św. Stanisława w Rabie Wyżnej znajdują się inne wizerunki św. Jana Nepomucena, których wykonanie przypisywane jest Kazimierzowi Mołodzińskiemu.

Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Przyjmuje się, że powodem jego śmierci była odmowa ujawnienia tajemnicy spowiedzi królewskiej małżonki, do której złamania zmuszał świętego król Wacław IV. Zginął zrzucony z mostu Karola w Pradze do rzeki Wełtawy. Palma, którą trzyma na obrazie święty jest symbolem śmierci męczeńskiej. Natomiast krucyfiks jest powszechnym atrybutem tej postaci.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ubytki warstwy malarskiej wzdłuż krawędzi obrazu, silne przetarcia i zabrudzenia, krakelury, ściemniały werniks.

Streszczenie

Obraz św. Jana Nepomucena został wykonany w 1778 roku z przeznaczeniem do zwieńczenia ołtarza, w związku z modernizacją świątyni zainicjowaną przez proboszcza Andrzeja Antałkiewicza. Obraz mógł wykonać malarz krakowski, Kazimierz Mołodziński.

Bibliografia