Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
chrzanowski
Gmina
Babice
Miejscowość
Babice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Babice
Parafia
Wszystkich Świętych
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/00419
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1778 rok
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Wymiary podstawowe
szerokość – około 5,6 m
wysokość – około 9 m
głębokość – około 1,9 m
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Ołtarz został ufundowany przez Krzyszofa Chaydzieńskiego, a zbudowany w 1778 roku, przed konsekracją nowego kościoła, wzniesionego po pożarze piętnastowiecznej świątyni.
Antepedium jest współczesne, dodane w latach sześćdziesiątych XX wieku.

Opis

Przyścienny architektoniczny ołtarz jednoosiowy i jednokondygnacjowy, ze zwieńczeniem. Ołtarz jest murowany, w formie prostopadłościennej, skrzyni z portatylem i drewnianym antepedium. Nastawa ołtarzowa jest osadzona na dwóch flankujących mensę wysokich, ukośnych cokołach. Część środkową retabulum ujmuje para skośnie ustawionych filarów, pilastrów i kolumn o korynckich kapitelach wspierających subtelnie wyłamujące się ponad nimi, przerwane w partii architrawu i fryzu belkowanie. Zwieńczenie jest w formie przerwanego, półkolistego skośnie ustawionego przyczółka. Boki cokołu retabulum zdobi motyw wazonów. Pole ujętego profilowaną, złoconą ramą antepedium wypełniają trzy okrągłe medaliony, środkowy z monogramem imienia Jezus, w dwóch bocznych litery A i Ω, a w narożach motywy akantu. Część środkowa retabulum jest zaaranżowana w formie wnęki w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego nadwieszonym łukiem półkolistym, ujętej profilowaną, złocona ramą, której dłuższe boki zdobią różane gałązki z kwiatami. Pośrodku belkowania znajduje się fantazyjny, rocaille'owy kartusz. Boki zwieńczenia zdobią figury czterech ewangelistów wraz z ich symbolami od prawej: św. Marek z lwem, św. Jan z orłem, św. Mateusz (brak), św. Łukasz z wołem. Pośrodku zwieńczenia znajduje się promienista gloria o alternowanych promieniach, z wieńcem srebrzonych obłoków oraz z trójkątem z okiem Opatrzności Bożej w centrum. Po bokach retabulum umieszczono figury św. Wojciecha po prawej i św. Stanisława po lewej stronie.
Tabernakulum jest w formie niewielkiej, prostopadłościennej skrzynki obitej miedzianą blachą z trybowanym chryzmonem na drzwiczkach i mniejszymi scenami figuralnymi w obramowaniu.

Struktura ołtarza utrzymana jest w kolorze kremowym, detal architektoniczny i ornamentyka są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Cechy stylowe struktur ołtarza głównego oraz ołtarzy bocznych w kościele parafialnym w Babicach pozwalają przyjąć, iż wywodzą się one z jednego warsztatu. Zachowane w retabulum poświęconym Niepokalanemu Poczęciu Najświętszej Marii Panny figury aniołów pod względem modelunku łączone są z nurtem wywodzącym się z twórczości jednego z najsłynniejszych polskich rzeźbiarzy drugiej połowy XVIII wieku, Antoniego Frączkiewicza. Artysta ten pozostawał pod wpływem dzieł Baltazara Fontany. Zdynamizowany nurt frączkiewiczowski w rzeźbie małopolskiej jest zjawiskiem długotrwałym (sięga nawet początku XIX wieku) o stosunkowo szerokim zasięgu oddziaływania. Wykształcił się w lokalnym środowisku i pozostaje dla niego charakterystyczny. Przyjęty został przez rzeźbiarzy kształcących się na miejscu, nie ulegających wpływom innych warsztatów – stąd widoczne, postępujące w czasie uproszczenia oraz prowincjonalizacja. Strukturę ołtarzową charakteryzuje podobny, jak w przypadku ołtarzy bocznych, układ i sposób opracowania detalu architektonicznego ze skośnie ustawionymi cokołami kolumn wspierających cofnięte w części środkowej belkowanie i przerwany, ukośnie ustawiony, rozsunięty przyczółek. Tak kształtowany detal architektoniczny retabulum znajduje odpowiedniki w ołtarzach łączonych z kręgiem Antoniego Frączkiewicza.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, Powiat chrzanowski, (red.) Szablowski Jerzy, t.1, z. 4, Warszawa 1952, s.4.

Natanek Piotr, Informator Architektury krakowskiej 2000. Parafie i Kościoły, Kraków 2000.

Dettloff Anna, Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. : twórcy, nurty i tendencje, Kraków 2013, s. 46-66.

Streszczenie

Ufundowany tuż po wzniesieniu w 1778 roku nowej świątyni ołtarz główny w kościele parafialnym w Babicach wraz z ołtarzami bocznymi stanowi przykład zdynamizowanego, późnobarokowego nurtu w rzeźbie sakralnej związanego z ówczesnym krakowskim środowiskiem twórczym oraz postacią Antoniego Frączkiewicza.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Biała karta WUOZ z 1995 r.
Ikonografia i negatywy fotograficzne: Archiwum PSOZ w Katowicach, nr 32705.
Inwentarz kościoła parafialnego w Babicach, 1982 (autor powołuje się na wcześniejsze źródła).
Kronika parafii babickiej (wpisy od końca XIX w. do 1966 r.), przechowywana w Archiwum Parafialnym.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-87

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności