Św. Jan Nepomucen

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Jana Nepomucena umieszczona jest w ołtarzu głównym w kościele w Łapszach Niżnych. Zespół ołtarzy w tej świątyni powstał po ataku zbrojnych powstańców węgierskich Franciszka II Rakoczego, zwanych kurucami, którzy w latach 1703-1711 sprofanowali i zdewastowali poprzednie ołtarze w kościele w Łapszach Niżnych. Po tym wydarzeniu szlachcic węgierski i współwłaściciel Łapsz Wyżnych – Baltazar Görgey ufundował nowy zespół wyposażenia kościelnego. Świadectwem tych fundacji jest napis oraz herb Görgey’a umieszczony na bramkach ołtarza głównego. Z kolei w innych źródłach historycznych – m.in. wizytacjach zakonnych miechowitów umieszczono sprzeczną z powyższą informację, że ołtarze ufundował ówczesny pleban, miechowita Łukasz Kuźnicki w 1718 roku, a koszty ich złocenia, srebrzenia i malowania poniosła w 1720 roku właścicielka części wsi – Judyta Joanelli. Te wykluczające się przekazy wymagają zapewne dalszej kwerendy archiwalnej i ustalenia ostatecznej fundacji. Tymczasem należy przychylić się do sugestii Tadeusza Trajdosa, iż Baltazar Görgey ufundował część sumy na budowę ołtarza i stąd jego upamiętnienie umieszczone na dziele.

Opis

Rzeźba przedstawiająca św. Jana Nepomucena, ścięta z tyłu, ustawiona na rzeźbionym fragmencie skały. Figura zwrócona trzy czwarte w prawo, z lewą nogą ugiętą w kolanie i wspartą na skale, z głową skierowaną w prawo. Obie dłonie wyciąga przed siebie: w prawej trzyma krucyfiks, lewą ma ułożoną do trzymania niezachowanego atrybutu (zapewne palmy męczeństwa). Twarz szeroka, okolona krótką brodą, włosy krótkie, zasłaniające uszy, zawinięte do tyłu w bujne loki. Ubrany jest w złoconą albę, srebrzoną rokietę oraz złoconą almucję, na głowie ma założony czarny biret, na stopach złocone buty. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła św. Kwiryna, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastawy ołtarzowej i jej rzeźbiarskiego wystroju. Pewne cechy stylistyczne rzeźb z ołtarza głównego w kościele w Łapszach Niżnych oraz części rzeźb z ołtarzy bocznych wskazują na twórcę, który wykonał również rzeźby św. Sebastiana z aniołkiem oraz pozostałych rzeźb ze zwieńczenia ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa w kościele św. Marcina w Krempachach. Rzeźby tego artysty posiadają bardzo małe usta, podłużne oczy okolone wąską linią brwi, małe i proste nosy, średniej długości włosy, zaczesane do tyłu bujnymi lokami i zasłaniające uszy oraz małe dłonie wyrzeźbione bez większej dokładności anatomicznej. Ponadto rzeźby stoją zwykle w statecznych pozach, których niewielką ekspresję podkreślają delikatny kontrapost i miękka draperia szat, które silnie się zawijają. Typowe dla tego artysty jest również ułożenie stóp aniołka asystującego świętemu Sebastianowi w kościele w Krempachach, który podobnie jak anioły w ołtarzu bocznym w kościele w Łapszach Niżnych ma prosto złączone nogi i specyficznie rozstawione na boki stopy.

Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego na obrazie został przedstawiony w stroju odpowiadającym tej godności. Święty wmieszany w walkę arcybiskupa Pragi z królem Wacławem, nie chcąc wyjawić tajemnicy spowiedzi, został uwięziony, poddany torturom, aż w końcu zginął zrzucony z mostu Karola do Wełtawy w 1393 roku. Krzyż, który trzyma w dłoni przypomina o jego szczególnej czci wobec Ukrzyżowanego.

Streszczenie

Rzeźba powstała w drugiej dekadzie XVIII wieku i przedstawia św. Jana Nepomucena, patrona spowiedników. Pewne cechy stylistyczne rzeźb z ołtarza głównego w kościele w Łapszach Niżnych oraz części rzeźb z ołtarzy bocznych wskazują na twórcę, który wykonał również rzeźby św. Sebastiana z aniołkiem oraz pozostałych rzeźb ze zwieńczenia ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa w kościele św. Marcina w Krempachach.

Bibliografia