Kapliczka św. Jana Nepomucena

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Jabłonka
Miejscowość
Podwilk
Tagi
rzeźba XIX wieku św. Jan Nepomucen
Miejsce przechowywania
naprzeciw cmentarza dolańskiego
Identyfikator
DZIELO/13825
Kategoria
kapliczka
Ilość
1
Czas powstania
1818 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Biały Potok (?)
Technika i materiał
kamień, techniki kamieniarskie, rzeźbiarskie, polichromowanie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Opis

Kapliczka ustawiona na niskim prostopadłościennym podeście, dwukondygnacyjna. W dolnej partii trzy filary ustawione na masywnych cokołach, u dołu profilowane; boczne zdobione perełkowaniem, a u góry zamknięte falującym gzymsem i dekorowane kostkowaniem. Na ściankach frontowych płyciny w kształcie stojących prostokątów, na filarze środkowym tondo z obłokami i promienistą glorią, na filarach bocznych białe kwiaty. Na środkowym filarze, na wysokim profilowanym cokole, zdobionym z przodu prostokątną płyciną, malowaną w zielone liście, a u góry zamkniętym gzymsem dekorowanym kimationem ustawiona jest figura św. Jana Nepomucena. Święty ukazany w postawie stojącej w kontrapoście o esowato wygiętej sylwetce z krucyfiksem i palmą męczeństwa w dłoniach. Twarz szeroka z długim nosem, okolona krótką brodą. Święty ubrany jest czarną sutannę, białą rokietę i befkę oraz brązową almucję, na głowie ma założony czarny biret, a wokół głowy wieniec z pięciu gwiazd, na stopach bordowe buty. Na bocznych filarach ustawione są rzeźby dwóch aniołków, z których lewy trzyma kłódkę w dłoniach, a prawy klucz. Przed kapliczką leży płyta, silnie zniszczona z długą łacińską inskrypcją, słabo czytelną: „MAGNE […] ROGAS TIBI QVIS DICAT HAEC MOR[…] / […] / […] / […] HOC / [...] RES / […] CAV[…] / […] COLIT IN / […] MORE DIC[…]A / […]SOCER[…] / […]”. Kapliczka u góry nakryta metalowym, współczesnym daszkiem.

Zarys problematyki artystycznej

Kapliczkę prawdopodobnie wykonano w zakładzie kamieniarskim w Białym Potoku. Ośrodek kamieniarski w Białym Potoku powstał na początku XVIII wieku. Być może przybyli do niego rzeźbiarze z Krakowa lub Lewoczy zainteresowani pokładami piaskowca tzw. białopotockiego o wyjątkowo jasnej barwie, wydobywanego w pobliskiej górze Mnich. Początkowo wytwarzano w nim przedmioty użytkowe, takie jak: kamienie młyńskie, tzw. bruski, stępy do soli i ziarna oraz osełki. Dopiero w związku z rekatolizacją Orawy w XVIII wieku warsztat miał podjąć się produkcji o charakterze sakralnym. Słowaccy badacze orawskiej rzeźby kamiennej nazwali kamieniarzy, pracujących w tym warsztacie: „majstrami, którzy zboczyli z drogi stylu”. Sformułowanie to miało oznaczać, że twórcy z Białego Potoku tworzyli dzieła zainspirowane stylem historycznym „elitarnym”, ale efekt ich prac był przetworzony przez formy ludowe. Warto jednak przytoczyć również uwagę polskich badaczy, którzy podkreślili wysoki poziom artystyczny białopotockich rzeźb wykonanych w duchu baroku, zwłaszcza tych zrealizowanych przez samych mistrzów (słabsze artystycznie reliefy i figury w partii cokołowej rzeźbili uczniowie). Badacze słowaccy podjęli również próbę wyodrębnienia pewnych charakterystycznych okresów twórczości tego ośrodka kamieniarskiego. Okres, w którym powstała rzeźba w Podwilku klasyfikują jako odznaczający się redukcją przestrzeni kompozycyjnej, twardym obrysem, obłością postaci i przedmiotów, a także dążący do realistycznego rysunku. Inni badacze (m.in. Tadeusz Trajdos) uważają, że owa klasyfikacja jest nieadekwatna, a zróżnicowanie dzieł wynika z różnych poziomów umiejętności warsztatowych rzeźbiarzy.

Streszczenie

Kapliczka św. Jana Nepomucena została wykonana w 1818 roku, zapewne w warsztacie kamieniarskim w Białym Potoku.

Bibliografia

Kantor Ryszard, "Recepcja i funkcje plastycznej twórczości ludowej na polskiej Orawie w drugiej połowie XIX i w XX wieku",
Trajdos Tadeusz, "Obrońcy przed zarazą na Górnej Orawie" , „Orawa” , s. 45-50
Trajdos Tadeusz, "Przydrożne figury kamienne w życiu religijnym wsi Górnej Orawy" , „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” , s. 103-114
Janicka-Krzywda Urszula , "Forma architektoniczna i wytwórcy kapliczek przydrożnych na Polskim Podkarpaciu" , „Nasza Przeszłość” , s. 269-300

Jak cytować?

Maria Działo, "Kapliczka św. Jana Nepomucena", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kapliczka-sw-jana-nepomucena

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności