Św. Jan Ewangelista

Dzieje zabytku

W aktach wizytacji z 1765 roku wskazano, że w nowo wybudowanym kościele w Łętowni (1760-1765) znajdują się jeszcze dawne ołtarze, ale mają być sprawione nowe („In Ecclesia altaria sunt antiqua, sed quoniam Magnifica Fundatrix per quam est fundata Ecclesia etiam alteria nova”). Nowe retabula razem z ich rzeźbą figuralną powstały zatem po 1765 roku. Ich fundatorką była Barbara z Janickich Lisicka. Nastawy i figury były na nowo złocone w 1902 roku przez Jana Haltaja. W czwartej ćwierci XX wieku zostały poddane konserwacji.

Opis

Rzeźba drążona, ustawiona na niskiej podstawie na planie prostokąta. Święty zwrócony w trzech czwartych w prawo, w delikatnym kontrapoście, z lekko uniesioną głową, z lewą ręką wyciągniętą w bok, prawą złożoną na piersi. Twarz ma owalną, z wyraźnie zaznaczoną brodą, o małych oczach zwróconych w górę, z głęboko rzeźbioną górną powieką, dużym nosem i pełnymi ustami z szeroką górną wargą. Włosy ma ciemnobrązowe, silnie kręcone, opadające na ramiona. Ubrany jest w złoconą tunikę z długimi rękawami, przepasaną w talii oraz złocony płaszcz zawiązany z przodu postaci, na lewym biodrze. Na stopach ma złocone sandały. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała.

Zarys problematyki artystycznej

Omawianą figurę charakteryzują smukła, wydłużona sylwetka, do której ściśle przylegają obficie drapowane, lekko łamane szaty oraz znamienny typ twarzy, modelowany niezwykle plastycznie o specyficznych cechach anatomicznych, takich jak wyodrębniona broda, pełne usta o szerokiej górnej wardze oraz głębokie wycięcie po wewnętrznej stronie oka. Rzeźba została wykonana przez nieznany dotychczas warsztat, który zrealizował całe wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie w kościele w Łętowni, jak również w kościołach w Pleszowie (dziś Nowej Hucie; wyposażenie z dawnego krakowskiego kościoła Wszystkich Świętych), ołtarz główny w Hebdowie oraz retabula boczne w Igołomi.
Figury św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej wpisują się w ikonografię ołtarza pod wezwaniem Chrystusa Ukrzyżowanego, tworząc grupę Ukrzyżowania. Być może pierwotnie w ołtarzu znajdował się wizerunek Chrystusa na krzyżu (figura lub obraz). Przedstawienie Ukrzyżowania z Marią i św. Janem zostało zaczerpnięte ze sceny, która wydarzyła się podczas męczeńskiej śmierci Chrystusa na krzyżu, a którą opisuje Ewangelia św. Jana: „Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (J 19, 26-27). Chwilę później Chrystus skonał i ten właśnie moment opłakiwania z postaciami Marii i św. Jana przedstawia grupa rzeźbiarska.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia.

Streszczenie

W aktach wizytacji z 1765 roku wskazano, że w nowo wybudowanym kościele w Łętowni (1760-1765) znajdują się jeszcze dawne ołtarze, ale mają być sprawione nowe. Omawiane retabula razem z ich rzeźbą figuralną powstały zatem po 1765 roku. Ich fundatorką była Barbara z Janickich Lisicka. Rzeźba została wykonana przez nieznany dotychczas warsztat, który zrealizował całe wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie w kościele w Łętowni, jak również w kościołach w Pleszowie, ołtarz główny w Hebdowie oraz retabula boczne w Igołomi. Figury św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej wpisują się w ikonografię ołtarza pod wezwaniem Ukrzyżowanego Chrystusa, tworząc grupę Ukrzyżowania. Została ona zaczerpnięta ze sceny, która wydarzyła się podczas męczeńskiej śmierci Chrystusa na krzyżu, a którą opisuje Ewangelia św. Jana (J 19, 26-27).

Bibliografia