Św. Feliks z Noli

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Niepołomice
Miejscowość
Niepołomice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Tagi
ikonografia świętych malarstwo barokowe malarstwo baroku sztuka XVIII wieku szuka barokowa
Miejsce przechowywania
kościół, stalla południowa
Identyfikator
DZIELO/04769
Kategoria
obraz
Dookreślenie zabytku
obraz z zaplecka stalli
Ilość
1
Czas powstania
1766 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
tempera na desce
Wymiary podstawowe
szerokość – 66 cm
wysokość – 94 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz z przedstawieniem św. Feliksa z Noli przynależy do dekoracji zaplecka stalli ustawionych przy południowej ścianie prezbiterium kościoła w Niepołomicach. Stalle zostały wykonane w 1766 roku, o czym informuje napis na ich boku.

Opis

Kompozycję obrazu ujmuje złocona, profilowana rama o ściętych narożnikach. Świętego Feliksa z Noli ukazano w przestrzeni nawiązującej w swej formie do otwartego portyku. Tworzy ją widoczny z lewej strony fragment kolumny na wysokim postumencie, niska balustrada z tralkami znajdująca się za postacią świętego oraz posadzka ułożona z kwadratowych płyt. W głębi z prawej strony obrazu widoczny jest krajobraz z drzewem i różowo-białymi chmurami na niebieskim niebie. Święty został przedstawiony frontalnie w całej postaci, stojąc z głową lekko uniesioną i zwróconą trzy czwarte w prawo. Jest to starszy mężczyzna z łysiejącą głową z siwymi włosami i krótkim zarostem. Ma pociągłą twarz o zapadniętych policzkach i wydatnym prostym nosie. W rękach uniesionych na wysokości piersi trzyma oparte o prawe ramię dyscyplinę zakończoną metalowymi kolcami i wiązkę rózg. Ubrany jest w czarną sutannę z koloratką w formie kołnierzyka, sięgającą kolan białą komżę z szerokimi rękawami, obszytą koronkami i wiązaną pod szyją. Poniżej wizerunku widnieje napis: „S(ANCTUS) FELIX NOLANUS PRES(BYTER)”. Poniżej na płycinie stalli znajduje się inskrypcja obwiedziona profilowaną, złoconą ramą: „NON EST SERVUS MAIOR DOMINO SVO: ME / PERSECUTI SUNT ET VOS PERSEQVENTUR”.

Zarys problematyki artystycznej

Niepołomickie przedstawienie ukazuje rzadko spotykanego w polskiej ikonografii św. Feliksa z Noli (zm. ok. 260), kapłana, wspominanego w kalendarzu liturgicznym 14 stycznia. Święty Augustyn w swoich pismach określał go jako wyznawcę, z kolei św. Paulin z Noli i św. Grzegorz z Tours, jako męczennika. W czasach prześladowania za panowania cesarza Decjusza (249-251) miał być on torturowany, by odwieść go od wiary: okrutnie go biczowano, a umęczone ciało wleczono po ostrych muszlach i skorupach. Stąd też w Niepołomicach ukazano go w stroju kapłańskim z narzędziami do biczowania. Zapewne jest to kompozycja autorska nawiązująca do pozostałych przedstawień umieszczonych w niepołomickich stallach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drewniane podobrazie pęknięte przez środek. Warstwa malarska zachowana dobrze. Widoczne nieznaczne jej przetarcia. W ramach pełnej konserwacji w 1978 roku Karol Pustelnik usunął przemalówki, uzupełnił grunty i ubytki warstwy malarskiej oraz rawerniksował lico obrazu.

Literatura

K. Sinko-Popielowa, Kościół w Niepołomicach, Rocznik Krakowski, 30 (1938), s. 103-104;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 52;
W. Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1995, s. 38;
L. Schütz, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 6, Ikonographie der Heiligen. Crescentianus von Tunis bis Innocentia, Herg. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1994, kol. 230-231.

Streszczenie

Niepołomickie przedstawienie z 1766 roku ukazuje rzadko spotykane w polskiej ikonografii wyobrażenie św. Feliksa z Noli (zm. ok. 260). W nawiązaniu do jego legendy, ukazano świętego z narzędziami do biczowania. Zapewne jest to kompozycja autorska, nawiązująca do pozostałych przedstawień umieszczonych w niepołomickich stallach.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Św. Feliks z Noli", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-feliks-z-noli

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności