Kamienna chrzcielnica powstała po 1596 roku, gdyż w aktach wizytacji z tego roku wzmiankowano jeszcze cynową chrzcielnicę. Natomiast już w kolejnych dokumentach powizytacyjnych kamienna chrzcielnica wymieniana była każdorazowo począwszy od 1618 roku, jako ulokowana w kaplicy Matki Boskiej (Branickich). Prawdopodobnie została ufundowana przez Jana i Annę z Myszkowskich Branickich, fundatorów kaplicy, na co wskazuje herb Myszkowskich Jastrzębiec i herb Branickich – Gryf, umieszczone na czarze chrzcielnicy. Została najpewniej wykonana przez twórców kaplicy Branickich, a więc warsztat Santi Gucciego. Około 1786 roku została przeniesiona do prezbiterium, gdyż wówczas wybudowano dla niej wczesnoklasycystyczną oprawę architektoniczną z grupą rzeźbiarską Chrztu Chrystusa. Według źródeł w tym roku czterej nieznani z nazwiska artyści wykonali ambonę, nadbudowę chrzcielnicy oraz pracowali przy dwóch ołtarzach bocznych.
Kamienna chrzcielnica osadzona na wysokim cokole na planie kwadratu, z profilowanym, wielostopniowym trzonem, dekorowanym puklowaniem, liśćmi akantu i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Czara puklowana, ozdobiona kartuszem z godłem herbowym Jastrzębiec od frontu oraz kartuszem z godłem herbowym Gryf po przeciwnej stronie, po bokach dwa bukraniony. Chrzcielnica polichromowana w kolorze czerwonym ze złoconymi detalami. Drewniana pokrywa w formie podstawy dekorowanej perełkowaniem i żłobkami, zwieńczona klasycystycznym wazonem zdobionym girlandami, zakończonym kwiatem.
Chrzcielnica umieszczona w niszy drewnianej oprawy filara arkady tęczowej. Nadbudowa jest architektoniczna, dwukondygnacyjna ze zwieńczeniem. Pierwsza kondygnacja z niszą ujętą dwustrefowym cokołem, zakończonym profilowanym gzymsem dekorowanym żłobkami, zakończonym kartuszem, flankowana kwiatowymi zwisami. Druga kondygnacja z płyciną ujętą pilastrami ozdobionymi kwiatowymi zwisami, zakończonymi gzymsem przechodzącym w woluty, na których znajdują się uskrzydlone główki anielskie. W niszy na rzeźbionym fragmencie skały, flankowanym dwoma drzewami, grupa rzeźbiarska Chrztu Chrystusa. Nad nią na łuku gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Zwieńczenie w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujętego spływami wolutowymi dekorowanymi akantem, zakończone gzymsem i baldachimem. W polu, na obłoku rzeźbiona półpostać Boga Ojca z nimbem trójkątnym i promienistym wokół głowy. Baldachim na planie półkola, w formie niepełnego belkowania, na nim cztery kabłąki podtrzymujące cokół, na którym znajduje się klasycystyczny wazon. Oprawa polichromowana w kolorze seledynowym, ze złoconymi profilami i ornamentyką.
Czas powstania chrzcielnicy, jej pierwotna lokalizacja oraz znajdujące się na jej czarze herby fundatorów (Myszkowskich i Branickich) bezpośrednio wskazują, że została ona wykonana przez warsztat zatrudniony przy budowie kaplicy i jej wyposażenia. Według Andrzeja Fischingera mógł to być krakowski lub krakowsko-pińczowski warsztat Santi Gucciego, przy ograniczonym udziale mistrza.
W 1786 roku chrzcielnicę umieszczono w niszy po prawej stronie filara łuku tęczowego, nadbudowując nad nią architektoniczno-rzeźbiarską oprawę. Tego rodzaju struktury sytuowane naprzeciwko ambony nazywane są antyambonami, gdyż tworzą dla nich przeciwwagę kompozycyjną oraz parę w rozumieniu symetrycznej aranżacji wnętrza. Antyambony zazwyczaj budowane były po stronie epistoły, ich wysokość oraz elementy konstrukcyjne odpowiadały strukturze ambony. Antyamboną mogły być różne elementy wyposażenia spełniające te warunki, przykładowo ambony pozorne, konfesjonały, nastawy ołtarzowe, nadbudowy chrzcielnic etc.
Podobnie nadbudowa chrzcielnicy w Niepołomicach swoją architekturą odpowiadała niezachowanej już ambonie. Obie struktury sięgały tej samej wysokości i zwieńczone były analogicznymi baldachimami z kabłąkami podtrzymującymi wazony.
Ambona i antyambona w postaci nadbudowy chrzcielnicy powstały w tym samym czasie oraz zostały wykonane przez tych samych artystów.
Rozwiązanie w postaci antyambony było stosunkowo rzadkie na terenie Małopolski, pojawiło się również w kościele w Morawicy.
Delikatne zabrudzenia.
Kamienna chrzcielnica powstała po 1596 roku, z fundacji Jana i Anny z Myszkowskich Branickich z przeznaczeniem do kaplicy Matki Boskiej (Branickich). Została najpewniej wykonana przez twórców kaplicy Branickich, a więc warsztat Santi Gucciego. Około 1786 roku została przeniesiona do prezbiterium, gdyż wówczas wybudowano dla niej wczesnoklasycystyczną oprawę architektoniczną z grupą rzeźbiarską Chrztu Chrystusa, tzw. antyambonę.
Autor: Remigiusz Suszycki
Autor: Michał Kunicki
Autor: Franciszek Skarbek Borowski
Paulina Kluz, "Chrzcielnica w architektonicznej obudowie", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrzcielnica-w-architektonicznej-obudowie