Św. Antoni Padewski

Dzieje zabytku

Rzeźba przedstawiająca św. Antoniego Padewskiego została wykonana na początku lat czterdziestych XX wieku przez Antoniego Barana ucznia i współpracownika krakowskiego rzeźbiarza Wojciecha Maciejowskiego. Baran razem z Maciejowskim zrealizowali wiele elementów wyposażenia dla kościoła w Kamieniu. Artysta dla wspomnianej świątyni wykonał również figury św. Barbary oraz św. Franciszka z Asyżu. Wymienione rzeźby zostały poświęcone 25 sierpnia 1940. W ogłoszeniach parafialnych proboszcz Tokarz dziękował za ofiary na nie darczyńcom z „Kamienia, Podłęża, Brodeł, Mirowa i Lipowej”. W 1940 roku Antoni Baran wykonał także boazerię oraz ławy wzdłuż korpusu nawowego kamieńskiej świątyni.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, umieszczona na niewielkim prostopadłościennym postumencie o ściętych narożach oraz złoconej i srebrzonej konsoli utworzonej z liści akantu i róż. Święty ukazany całopostaciowo, frontalnie w pozycji stojącej. Antoni został przedstawiony jako młody mężczyzna o owalnej, pozbawionej zarostu twarzy i krótkich, brązowych włosach z tonsurą. Ma oczy wpatrzone przed siebie, wydatny, prosty nos, usta zamknięte. Postać w prawej ręce trzyma bochenek chleba, a na lewej podtrzymuje Dzieciątko Jezus. Święty ubrany jest w długi, ciemnobrązowy habit franciszkański. Do sznura z trzema węzłami ujmującego go w pasie przywiązany jest różaniec. Spod habitu widoczne stopy obute w sandały. U stóp ustawiony kosz z bochenkami chleba. Jasnowłose Dzieciątko Jezus ukazane w pozycji siedzącej z głową zwróconą w trzech czwartych w prawo. Prawą ręką wykonuje gest błogosławieństwa, lewą składa na piersi, podtrzymując kwiat białej lilii. Postać ubrana z białą tunikę ze złotą lamówką wokół dekoltu, rękawów oraz dolnej krawędzi szaty. Na konsoli, na której ustawiona jest rzeźba widnieje napis: ŚWIĘTY ANTONI MÓDL SIĘ ZA NAMI.

Zarys problematyki artystycznej

Autorem dzieła jest Antoni Baran uczeń i współpracownik krakowskiego rzeźbiarza Wojciecha Maciejowskiego. Maciejowski, który prowadził własny warsztat rzeźbiarski przy ul. Mazowieckiej w Krakowie w latach 1923-1945 wykształcił wielu uczniów. Jedynym znanym z imienia i nazwiska jest Antoni Baran. Współpracował on z Maciejowskim, m.in. przy restauracji barokowych elementów wyposażenia, w tym ołtarzy i stall, kościoła Bożego Ciała w Krakowie rozpoczętej około 1939 roku. Na początku lat czterdziestych XX wieku Baran działał wraz z Maciejowskim na zlecenie parafii Opieki Matki Boskiej w Kamieniu, gdzie wykonał omawianą rzeźbę św. Antoniego Padewskiego oraz figury św. Barbary oraz św. Franciszka z Asyżu. Artysta, tak jak jego nauczyciel, pracował głównie w drewnie i specjalizował się w wyposażaniu wnętrz sakralnych. W odróżnieniu od dzieł Maciejowskiego jego prace charakteryzują się łagodniejszym fałdowaniem szat oraz uspokojoną ekspresją. Święty Antoni Padewski żył na przełomie XII i XIII wieku. Urodzony w Lizbonie jako Ferdynand Bullone, wstąpił do zakonu kanoników regularnych św. Augustyna, a następnie za zgodą zakonnych przełożonych został franciszkaninem, przyjmując imię Antoni. Działał jako ludowy kaznodzieja na terenie północnych Włoch, wykładał filozofię na Uniwersytecie Bolońskim. Jest uważany za pierwszego profesora wywodzącego się z zakonu franciszkanów. W ikonografii przedstawiany jest najczęściej z tonsurą na głowie, w brązowym habicie franciszkańskim z symbolem czystości – lilią oraz Dzieciątkiem Jezus siedzącym na księdze lub bezpośrednio na ręku świętego – na pamiątkę wizji, jakiej miał doświadczyć podczas kontemplacji Pisma Świętego. Atrybutem świętego jest również bochenek chleba, w przypadku omawianej rzeźby ukazany w prawej dłoni Antoniego oraz kosz z chlebem przedstawiony u stóp postaci. Jest to nawiązanie do legendy o cudzie, do jakiego miało dojść za sprawą świętego w Lizbonie. Pewna kobieta po śmierci swojego syna modliła się do św. Antoniego, błagając o przywrócenie życia dziecku. Złożyła wówczas obietnicę, że jeśli syn ożyje, ona przekaże ubogim tyle mąki, ile waży ciało chłopca. Święty wysłuchał próśb kobiety i dziecko powróciło do życia, a mieszkańcy na pamiątkę tego wydarzenia zaczęli wypiekać chleby, które następnie były rozdawane potrzebującym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia i niewielkie ubytki (uszkodzona prawa dłoń Dzieciątka Jezus).

Streszczenie

Rzeźba została wykonana na początku lat czterdziestych XX wieku przez Antoniego Barana ucznia i współpracownika krakowskiego rzeźbiarza Wojciecha Maciejowskiego. Antoni Baran jest jedynym znanym z imienia i nazwiska uczeniem Maciejowskiego. Współpracował ze swoim nauczycielem, m.in. przy restauracji barokowych elementów wyposażenia kościoła Bożego Ciała w Krakowie rozpoczętej około 1939 roku. Na początku lat czterdziestych XX wieku artyści wspólnie wykonali wiele elementów wyposażenia dla kościoła pw. Opieki Matki Boskiej w Kamieniu. Antoni Baran pracował głównie w drewnie i specjalizował się w wyposażaniu wnętrz sakralnych. W odróżnieniu od dzieł Maciejowskiego jego prace charakteryzują się łagodniejszym fałdowaniem szat oraz uspokojoną ekspresją. Święty Antoni Padewski żył na przełomie XII i XIII wieku. W ikonografii przedstawiany jest w brązowym habicie franciszkańskim z symbolem czystości – lilią oraz Dzieciątkiem Jezus siedzącym na księdze lub bezpośrednio na ręku świętego. Atrybutem świętego jest również bochenek chleba na pamiątkę cudu, do jakiego miało dojść za sprawą Antoniego w Lizbonie. Pewna kobieta po śmierci swojego syna modliła się do św. Antoniego, błagając o przywrócenie życia dziecku. Złożyła wówczas obietnicę, że jeśli syn ożyje, ona przekaże ubogim tyle mąki, ile waży ciało chłopca. Święty wysłuchał próśb kobiety i dziecko powróciło do życia, a mieszkańcy na pamiątkę tego wydarzenia zaczęli wypiekać chleby, które następnie były rozdawane potrzebującym.

Bibliografia