Stalla
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Biskupice
Miejscowość
Łazany
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niegowić
Parafia
Parafia Znalezienia Krzyża Świętego
Miejsce przechowywania
kaplica
Identyfikator
DZIELO/03507
Kategoria
stalla
Ilość
1
Czas powstania
początek XVII wieku (około 1600 roku)
Fundator
Sebastian Lubomirski (?)
Technika i materiał
drewno rzeźbione, polichromowane; techniki snycerskie
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Dzieje zabytku
Omawiane dzieło powstało najpewniej około 1600 roku z inicjatywy i fundacji patrona łazańskiej świątyni Sebastiana Lubomirskiego. Pierwotnie stalle były dwie i znajdowały się w prezbiterium. W wizytacji biskupa pomocniczego Kazimierza Łubieńskiego sporządzonej w 1703 roku wymieniono parę stall ustawionych w prezbiterium po obu stronach wielkiego ołtarza „Stallam Minori choro a parte utraq[uae] Maioris Altaris bona licet vetusta”. Z wymienionej w wizytacji pary stall zachowała się jedna, obecnie ustawiona w kaplicy bocznej.
Opis
Stalle czterosiedzeniowe, z wysokim, czteroosiowym zapieckiem i baldachimem. Zaplecek artykułowany umieszczonymi na cokołach pilastrami o kanelowanych trzonach, dźwigającymi architraw z tryglifami na osi podpór oraz gzyms dekorowany kostkowaniem. W polach zaplecka arkady w boniowanym obramieniu. W arkadach malowana dekoracja, naprzemiennie stelaż okuciowy wypełniony ornamentem roślinnym oraz arabeska. W partii cokołów malowane płyciny z dekoracją geometryczno-roślinną.
Baldachim uniesiony skośnie w górę, od spodu dekorowany malowanymi płycinami z okuciami; zakończony pełnym belkowaniem; fryz dekorowany tryglifami i malowanymi płycinami z okuciami; wydatny gzyms z kostkowaniem i konsolkami. Dekoracja w płycinach i dwóch zapleckach uzyskana na zasadzie malarstwa patronowego; wzór ugrowy na tle brunatnym; w pozostałych zapleckach arabeska w odcieniach zieleni i różu. Obramienia płycin i boniowanie polichromowane na czerwono.
Zarys problematyki artystycznej
Omawiany zabytek to wysokiej klasy dzieło o cechach manierystycznych, które przejawiają się przede wszystkim w użyciu niderlandyzujących motywów ornamentalnych (motywy okuciowe zdobiące pola zaplecków) oraz italianizujących arabesek.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Dostateczny; drewno zniszczone przez owady, uszkodzenia mechaniczne, ubytki w strukturze malowidła.
Streszczenie
Dzieło powstało najpewniej około 1600 roku z inicjatywy i fundacji Sebastiana Lubomirskiego. Pierwotnie stalle były dwie i znajdowały się w prezbiterium. Obecnie zachowała się jedna, którą ustawiono w kaplicy bocznej. Omawiany zabytek to wysokiej klasy dzieło o cechach manierystycznych, które przejawiają się przede wszystkim w użyciu niderlandyzujących motywów ornamentalnych (motywy okuciowe zdobiące pola zaplecków) oraz italianizujących arabesek.
Bibliografia
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Krasnowolski Bogusław, "Parafia i kościół pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego w Łazanach", Kraków 2013
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Osoby związane z dziełem
Inne dzieła z tego miejsca
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
![Zdjęcie nr 1: Stalle trójosiowe z baldachimem. Przedpiersie dekorowane profilowanymi pseudo płycinami z krzyżami w polu; zwieńczone profilowanym gzymsem. Zaplecek artykułowany lizenami z kanelurą; w polach obrazy w formie stojących prostokątów o ściętych bokach, umieszczone w profilowanych ramach z malowanymi scenami. Stalla lewa: 1. Ksiądz Jakub Wujek adorujący Matkę Boską Makowską, u góry data: „1591 r[ok]”, u dołu napis „KS[IĄDZ] JAKUB WUJEK PROSI M[ATKĘ] B[OSKĄ] MAKOWSKĄ / O OCALENIE W CZASIE GRASUJĄCEJ ZARAZY”; 2. Poświęcenie obrazu Matki Boskiej Makowskiej, u góry data: „1602 r[ok]”, a u dołu napis: „POŚWIĘCENIE OBRAZU PRZEZ / KARD[YNAŁA] BERNARDA MACIEJOWSKIEGO”; 3. Najazd Szwedów, u góry data: „1657 r[ok], u dołu napis: „NAJAZD SZWEDÓW”. Stalla prawa: 1. Przeniesienie obrazu Matki Boskiej Makowskiej do nowego kościoła, u góry data „1745 r[ok]”, u dołu napis „PRZENIESIENIE OBRAZU / ZE STAREGO DO NOWEGO KOŚCIOŁA”; 2. Dzień maryjny, u góry data: „26.V. 1963 r[ok]”; u dołu napis: „DZIEŃ MARYJNY”; 3. Poświęcenie nowej polichromii, u góry data: „11. XII. 1966 r[ok]”, u dołu napis: „MILLENIUM / POŚWIĘCENIE NOWEJ POLICHROMII”. Baldachim w formie profilowanego gzymsu, wsparty na czterech wolutowo skręconych konsolach, zwieńczony ośmiobocznym obrazem z gołębicą Ducha Świętego (stalla lewa), rybą (stalla prawa); ujętym geometrycznym ornamentem. W podniebiu ośmioboczne kasetony mieszczące malowane znaki parafii. W stalli lewej: parafii Maków, inicjały „x. Fr Dź” oraz wsi Juszczyn. W stali prawej: wsi Żarnówka, wsi Biała oraz wsi Grzechynia.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/576163ce94eef3d32613c6b5/WorkImage/5c35d5ef932bda6de5229086/5c35d5ef932bda6de5229086_home.jpg?rand=1714004220)
![Zdjęcie nr 1: Para drewnianych stalli pięciosiedzeniowych z baldachimem. Przedpiersie w formie pulpitowej dekorowane od frontu płycinami z uszakami z malowaną na złoto dekorację kwiatową na niebieskim tle. Zaplecek dekorowany pięcioma obrazami biskupów i opatów węgierskich. Ścianki zaplecka wycięte wolutowo. Obrazy w kształcie stojących prostokątów z uszakami, oddzielone od siebie wąskimi płycinami w formie stojących prostokątów. Postacie przedstawione w popiersiu; zwrócone w trzech czwartych na tle obłoków i symbolicznie zaznaczonej architektury. Ponad obrazami łacińskie inskrypcje. Na stalli umieszczonej na ścianie północnej przedstawieni i opisani są kolejno od lewej:
1. Święty Bonifacy w stroju biskupim na tle chmur z pastorałem i mieczem w ręku: „S(ANCTUS) BONIFACIVS M. ADS. MARTINVM/IN VNGARCHI. ABBAS. A PRVFSIS./OCCISG. CIRC. AN(NO) 1007”;
2. Święty Bezertus trzyma w dłoni pastorał, miecz i księgę z kamieniami: „S(ANCTUS) BEZTERTVS M. EPISCO. NITRI/ENS. A.GENTHIB VNGARIS PESTHI./ PRO FIDE OCCISVS A 1047. 24 Sept.”;
3. Święty Gerard w stroju biskupim z pastorałem i dzidą w dłoni oraz z księgą z kamieniami: „S(ANCTUS) GEREARDVS M. EPISC. CHA/NADIENSIS IN VNGARIA BUDAE A./ GENTIB, INTFREMPTv. AB. 1047. 24”;
4. Błogosławiony Sebastian w stroju biskupim: „B(EATUS) SEBASTIANVS EX. ORD. S(ANCTUS) / BENED(ICTUS) PRIMVS ARCHIEP[ISCOPUS] STRI/ GONIENS OBIIT 30 DECEMBRIS.”;
5. Święty Wojciech w stroju biskupim chrzci klęczącego przed nim obok młodzieńca: „S(ANCTUS) ADALBERTVS ARCHIEP(ISCOPUS) PRAGEN/SIS A DEIPARA GEYSAE VNG. DVCI/SVBMISSUS S(ANCTUM) EMERICUM Baptisat Obiit An(no) 23”.
Na stalli południowej, od lewej:
1. Święty Pilgrim w stroju biskupi chrzci trójkę dzieci: „S(ANCTUS) PHILIGRINVS EP. LAVREACE/NS A GEYZA VNGARORORVM DUCE/ IN VNGARIAM Vocatus Hunc… 5000 Vnogarorum Bautiso”
2. Święty Buldus w stroju biskupim trzyma w dłoni palmę męczeństwa i pastorał, a w drugiej dłoni księgę, na której leżą kamienie: „S(ANCTUS) BVLDVS M. EPISCO. AGRIENS. PRO FIDE LAPIDIRVS RT/ GLADIIS OCCVBVIT BUDAE ANNO 1046. 24”
3. Święty Gaudenty w albie, pelerynce i birecie z pastorałem w dłoni czyta księgę: „S(ANCTUS) GAVDENTIVS EP. S. ADALBERTI FRAT. ET IN VNG./CO APOST. CHRISTI Fidem Pramulgav[it]”
4. Święty Augustyn w stroju biskupim z pastorałem w dłoni „AVGVSTINVS EP. ZA/GRABIENSIS EX VNG. ORI/VNG? OBIIT 1332 3 Augusti”
5. Błogosławiony Jan w stroju biskupim z pastorałem w dłoni: „B(EATUS) IONANNES ORD[O] PRAEDIC[ATORUM]/ PER VNGARIAM PROVINCIALIS EP. BOSNENSIS OBIIT 1253. 4 Nov.”
Baldachim pulpitowy zwieńczony profilowanym gzymsem. W podniebieniu naprzemiennie płyciny romboidalne i prostokątne mieszczące malowaną dekorację w formie girland i rozet. Struktura malowana na kolor ciemnobrązowy, zaplecki marmoryzowane. Detal architektoniczny czerwony i niebieski.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5761641194eef3d32613cb19/WorkImage/5bb206d44e24db516bc65bf1/5bb206d44e24db516bc65bf1_home.jpg?rand=1714004220)
Jak cytować?
Justyna Kuska, "Stalla", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/stalla-1