Detal architektoniczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Biskupice
Miejscowość
Łazany
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niegowić
Parafia
Parafia Znalezienia Krzyża Świętego
Tagi
detal architektoniczny neogotyk około 1600 postgotyk późny gotyk rzeźba późnogotycka sztuka XVI wieku
Miejsce przechowywania
nawa główna
Identyfikator
DZIELO/03529
Kategoria
detal architektoniczny
Ilość
8
Czas powstania
koniec XVI wieku
Technika i materiał
piaskowiec rzeźbiony; techniki kamieniarskie
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Data powstania omawianych elementów architektonicznych we wnętrzu kościoła w Łazanach odpowiada mniej więcej czasowi, w którym ukończono budowę obecnej świątyni. W literaturze tematu często podaje się, że budowla powstała w latach 1586-1590. Wydaje się jednak, że te ramy czasowe nie do końca odpowiadają stanowi faktycznemu prac muratorskich. Ich początek rzeczywiście najprawdopodobniej nastąpił w 1586 roku, gdyż taka data widnieje na drewnianym schowku na monstrancję ufundowaną przez Sebastiana Lubomirskiego 1584 roku. Ustalenie czasu zakończenia budowy kościoła nastręcza więcej trudności. Wiadomo, że w 1597 roku trwały jeszcze prace przy wznoszeniu murów obecnej świątyni wokół poprzedniego kościoła. W wizytacji biskupiej przeprowadzonej w 1748 roku z kolei odnotowano informację o wyrytej nad sakramentarium dacie 1594 odnoszącej się do konsekracji kościoła. Na portalu prowadzącym do zakrystii umieszczona jest natomiast data 1590, która mogłaby świadczyć o tym, że część prezbiterialną świątyni wybudowano w latach 1590-1594. Z pewnością budowa świątyni była już ukończona przed 1618 rokiem.

Opis

Komplet sześciu kamiennych konsol w formie męskich, brodatych głów, na które spływają żebra krzyżowego sklepienia w nawie głównej. Postać pierwsza o twarzy szerokiej, okolonej długim zarostem oraz włosami układającymi się w loki na czole. Oczy zamknięte, wydatny, prosty nos. Widoczne rurkowate bruzdy na czole. Postać druga o twarzy pociągłej, okolonej długim zarostem artykułowanym za pomocą rurkowatych fałd. Broda na końcu nieznacznie rozdwojona. Włosy proste ponad czołem tworzą trójkątne zakola. Oczy zamknięte, czoło pokryte bruzdami. Postać trzecia o trójkątnej twarzy z niskim, pokrytym bruzdami czołem i kręconych włosach. Oczy zamknięte. Postać czwarta o owalnej, pełnej twarzy, wystających kościach policzkowych. Zarost artykułowany za pomocą równoległych fałdek. Włosy układające się w loki ponad czołem. Oczy zamknięte. Postać piąta o szerokiej, płaskiej twarzy z gęstym zarostem. Długie, falowane wąsy, zamknięte oczy. Włosy ponad czołem układające się w loki. Postać szósta o pociągłej, podłużnej twarzy z zarostem. Długi, prosty nos, zamknięte oczy, niskie czoło ponad, którym bujne, proste włosy. Na przecięciach żeber dwa polichromowane zworniki z godłem herbu Drużyna oraz syglami „S(ebastian) L(ubomirski)" umieszczonymi na czerwonym tle, pierwszy ośmioboczny, drugi w kształcie wieloliścia. W podniebiu arkady tęczowej wolutowa konsola ustawiona na kapitelu pilastra w podniebiu łuku tęczowego. U podstawy konsoli, na osi umieszczony rollwerkowy kartusz mieszczący godło herbu Drużyna oraz sygle „S(ebastian) L(ubomirski)”.

Zarys problematyki artystycznej

Świątynia w Łazanach pod względem stylistycznym stanowi połączenie cech późnogotyckich z renesansowymi i manierystycznymi. Detal rzeźbiarski i architektoniczny również łączy w sobie formy średniowieczne z nowożytnymi. Zworniki sklepienne znajdujące się na przecięciach żeber w korpusie nawowym i prezbiterium dekorowane są płaskorzeźbionymi późnogotyckimi tarczami z herbem Drużyna i syglami „S(ebastian) L(ubomirski)” odnoszącymi się do fundatora świątyni Sebastiana Lubomirskiego, podczas gdy ten sam motyw heraldyczny umieszczony u nasady archiwolty łuku tęczowego ujęty jest w manierystyczne kartusze herbowe. Żebra podtrzymujące sklepienia mają popularny w średniowiecznym budownictwie sakralnym gruszkowaty profil, a konsole, na które owe żebra spływają, przybierają popularną w XIV i XV wieku formę głów ludzkich z dużymi nosami, głęboko osadzonymi oczami i bujnymi wąsami oraz brodami. Zdaniem Bogusława Krasnowolskiego, ta różnorodność świadczy o tym, że przy kościele w Łazanach pracowały dwa odrębne warsztaty rzeźbiarskie. Pierwszy z nich tkwił jeszcze w dawnej, średniowiecznej stylistyce, drugi z kolei czerpał już z nowych wzorów, inspirując się działalnością Jana Michałowicza z Urzędowa czy Santi Gucciego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Data powstania omawianych elementów architektonicznych kościoła w Łazanach odpowiada mniej więcej czasowi, w którym ukończono budowę obecnej świątyni tj. wykonane zostały pod koniec XVI wieku. Budowla i jej detal architektoniczny pod względem stylistycznym stanowią połączenie cech późnogotyckich z renesansowymi i manierystycznymi. Omawiane zworniki sklepienne z godłem herbu Drużyna i syglami „S(ebastian) L(ubomirski)” odnoszącymi się do fundatora kościoła Sebastiana Lubomirskiego oraz konsole dekorowane motywem głów ludzkich przybierają formy późnogotyckie. Konsola w podniebiu arkady tęczowej z godłem herbu Drużyna i syglami „S(ebastian) L(ubomirski)” przybiera formę nowożytną (kartusz dekorowany motywem rollwerku). Zdaniem Bogusława Krasnowolskiego przy kościele w Łazanach pracowały dwa warsztaty rzeźbiarskie. Pierwszy tkwił w średniowiecznej stylistyce, drugi czerpał z nowych wzorów, inspirując się działalnością Jana Michałowicza z Urzędowa czy Santi Gucciego.


Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Krasnowolski Bogusław, "Parafia i kościół pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego w Łazanach", Kraków 2013
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Krasnowolski Bogusław, "Parafia i kościół pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego w Łazanach", Kraków 2013

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Justyna Kuska, "Detal architektoniczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/detal-architektoniczny

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności