Ołtarz w kaplicy bocznej

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał najprawdopodobniej w drugiej ćwierci XVIII wieku i pochodzi z kościoła parafialnego w Wadowicach. Pod koniec XIX wieku nastawa, nosząca pierwotnie wezwanie św. Jana z Kęt, wraz z drugim, niezachowanym do dziś ołtarzem, została przewieziona do kościoła pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Łazanach przez pochodzącego z Wadowic Franciszka Błachuta – proboszcza łazańskiej świątyni. Tomasz Graff wskazuje, że być może z zakończoną w 1897 roku przebudową fasady kościoła w Wadowicach (wg projektu Tomasza Prylińskiego) wiązała się wymiana części wystroju wnętrza wadowickiej fary. Oba ołtarze zostały sprowadzone do Łazan w 1899 roku. Omawianą nastawę ustawiono w kaplicy Lubomirskich w miejscu wcześniejszego stiukowego ołtarza św. Stanisława. Ołtarz odnowiono, konieczne prace wykonał stolarz Jan Wilk ze Sławkowic. W zwieńczeniu umieszczono obraz przedstawiający św. Stanisława wskrzeszającego Łazarza, pochodzący z wcześniejszej nastawy. Obraz główny – przedstawienie św. Jana z Kęt – nie zachował się do dziś. Obecnie w ołtarzu znajduje się współczesny obraz z wizerunkiem św. Teresy z Lisieux.

Opis

Ołtarz architektoniczny, trójosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem, na cokole. Mensa kamienna z portatylem. Antepedium proste, bez dekoracji, kamienne. Tabernakulum prostopadłościenne, ujęte pilastrami ustawionymi pod kątem, ze zwróconymi przeciwstawnie wolutami, zamiast trzonów, zwieńczone niepełnym belkowaniem. Drzwiczki w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z krzyżem w polu. Retabulum ujęte parami pilastrów i kolumn o skręconych trzonach oraz kapitelach kompozytowych, dźwigających niepełne belkowanie z wydatnym gzymsem, wyłamanym w osiach podpór, przerwane w polu środkowym. Na gzymsie para puttów trzymających arma Christi. Osie boczne ustawione pod kątem względem lica ołtarza, w nich ustawiony dwie figury stojących aniołów. W polu środkowym ołtarza rama w formie stojącego prostokąta mieszcząca obraz św. Teresy z Lisieux. Zwieńczenie ołtarza w kształcie owalnego medalionu ujętego wydatnymi spływami wolutowymi. W polu owalny obraz przedstawiający wskrzeszenie Piotrowina. Kondygnacja pierwsza nastawy ujęta uszami utworzonymi z akantu. Cokoły podpór ozdobione z trzech stron płycinami z dekoracją roślinną w postaci liści i kwiatów. Na osi pilastrów cokoły podparte potrójną wolutą i parą girland owocowych. Trzony pilastrów i osie boczne dekorowane płycinami. Trzony kolumn zdobione ornamentem roślinnym. W polu środkowym ołtarza rama obrazu dekorowana akantem; u jej spodu akant i uskrzydlona główka anielska, zwieńczona akantem z palmetą. W zwieńczeniu profilowana rama dekorowana miejscami akantem, ujęta muszlą; woluty i lizeny zdobione kampanulami. Struktura ołtarza polichromowana na ciemnogranatowo ze złoconymi i srebrzonymi elementami architektonicznymi i ornamentyką.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany ołtarz jest dziełem późnobarokowych datowanym na drugą połowę XVIII wieku (Maria Jachimczak) lub nieco wcześniej, na drugą ćwierć XVIII wieku (Tomasz Graff). Do oryginalnych elementów wyposażenia nastawy zaliczają się struktura ołtarza, figury stojących aniołów w kondygnacji pierwszej oraz putta w zwieńczeniu. Obraz św. Stanisława wzorowany jest na obrazie „Wskrzeszenie Piotrowina” autorstwa Tadeusza Kuntze-Konicza i został umieszczony w omawianej nastawie w 1900 roku. Przedstawienie św. Teresy z Lisieux jest dziełem wykonanym w XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; niewielkie zabrudzenia, ubytki w strukturze polichromii.

Streszczenie

Ołtarz powstał najprawdopodobniej w drugiej ćwierci XVIII wieku i pochodzi z kościoła parafialnego w Wadowicach. W 1899 roku z inicjatywy wadowiczanina, proboszcza w Łazanach księdza Franciszka Błachuta, nastawa wraz z drugim, również późnobarokowym ołtarzem (niezachowany), została przeniesiona do świątyni w Łazanach. Pierwotnie w polu głównym omawianego ołtarza znajdował się niezachowany do dziś obraz przedstawiający św. Jana z Kęt. Obecnie obraz ten został zastąpiony wykonanym w XX wieku wizerunkiem św. Teresy z Lisieux. W 1900 roku w zwieńczeniu ołtarza umieszczono obraz św. Stanisława wzorowany na „Wskrzeszeniu Piotrowina” autorstwa Tadeusza Kuntze-Konicza.

Bibliografia