Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Ambona najprawdopodobniej powstała w warsztacie Wita Wisza (zm. 1930) pod koniec XIX wieku wraz z ołtarzem głównym i dwoma ołtarzami bocznymi.

Opis

Przyścienną ambonę wspartą na masywnym filarze ustawiono przy północnej ścianie nawy, obok wejścia do kaplicy Matki Boskiej Szaflarskiej. Wejście na nią prowadzi z kruchty północnej. Ambona z wejściem połączona jest za pomocą podestu z drewnianą, ażurową balustradą, utworzoną z półokrągłych arkadek wspartych na wysmuklonych tralkach. Filar ambony ustawiono na dwupoziomowym cokole na planie czworoboku o ściętych narożach. Cokół w górnej części przechodzi w ośmioboczny filar zwieńczony stylizowanymi i złoconymi liśćmi akantu ułożonymi kielichowo. Boki filaru zdobią stylizowane, złocone kampanulle. Kosz ambony wykonano na planie czworoboku. W narożach pojawiły się pilastry podtrzymujące wyłamane belkowanie stanowiące parapet ambony, dekorowane stylizowaną wicią akantową z palmetami. Ścianki kosza ozdobione zostały podwójnymi, prostokątnymi płycinami, zamkniętymi łukiem odcinkowym, które wypełniono płaskorzeźbioną i złoconą, stylizowaną wicią akantu. Również pilastry na narożach ozdobiono stylizowaną wicią liści akantu, wieńcząc je kapitelami kompozytowymi. Przy dolnej krawędzi kosza zawieszono płaskorzeźbione i złocone girlandy kwiatowo-roślinne. Wysoki zaplecek ambony uzyskał architektoniczną formę flankowaną przez dwie kolumny z attyckimi bazami na wysokich postumentach, z pierścieniem w połowie wysokości i kapitelami kompozytowymi. Kolumny podtrzymują belkowanie dodatkowo wsparte na czterech konsolkach. W polu pomiędzy kolumnami na tle prostokątnej zwieńczonej półokrągło płyciny wyobrażono dwie płaskorzeźbione, półokrągłe tablice Dekalogu, dekorowane diagonalnymi rozetkami. Ponad amboną zawieszono baldachim na planie czworoboku o ściętych narożach, zwieńczonych małymi pinaklami. Jego boki ozdabia stylizowany ornament akantowy z muszlami. Na podniebieniu wyobrażono rzeźbioną gołębicę Ducha Świętego. Całość baldachimu wieńczy ażurowa latarnia na planie ośmioboku, o ośmiu kolumnach wspierających belkowanie, z daszkiem zwieńczonym krzyżykiem.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona w Szaflarach stanowi ciekawy przykład modyfikacji neogotyckiego wzoru, którego istotnym elementem jest podtrzymujący kosz wieloboczny filar. Jednocześnie ozdobiono ją dekoracją w duchu historycyzmu popularnego w środowisku krakowskim na przełomie XIX i XX wieku. Na uwagę zasługuje fakt, że boki kosza nie zostały wypełnione tradycyjnymi przedstawieniami czterech ewangelistów. Zastąpiono ich stylizowaną wicią akantową. W ten sposób artysta, łącząc bogatą, złoconą ornamentację z "surową" lakierowaną i bajcowaną strukturą czerwonawego drewna modrzewiowego, uzyskał efekt zbliżający swe dzieło do rodzimych prac snycerskich powstających na Podhalu na przełomie XIX i XX wieku. Za autorstwem Wita Wisza przemawia dekoracja ambony zbliżona do tej zastosowanej przez niego w sygnowanym ołtarzu głównym i dwóch ołtarzach bocznych w Szaflarach.