Ołtarz główny św. Marii Magdaleny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Pcim
Miejscowość
Trzebunia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Parafia Św. Marii Magdaleny
Tagi
ołtarz główny sztuka XVII wieku
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/23548
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
czwarta ćwierć XVII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromia, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – około 4 m
wysokość – około 6 m
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

W aktach wizytacyjnych z 1748 roku zapisano, że portatyl ołtarza głównego został poświęcony w 1680 roku przez biskupa Mikołaja Oborskiego. Do 1980 roku w zwieńczeniu znajdował się obraz z przedstawieniem chusty św. Weroniki z 1901 roku.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednoosiowy, dwukondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa prostopadłościenna z kamiennym blatem z portatylem, boki mensy z polerowanych płyt kamiennych. Dekoracja antepedium współczesna z aplikowanych metalowych motywów kielicha z hostią i kłosów. Retabulum ujęte parą kolumn korynckich ustawionych na schodkowych cokołach podzielonych gzymsem na dwie strefy. Podpory wspierają belkowanie przerwane w partii architrawu i fryzu nad polem środkowym. Belkowanie zamknięte wydatnym, profilowanym, wyłamanym gzymsem. Powyżej, na osiach zewnętrznych kolumn ustawione odcinki falistego przyczółka o wolutowo skręconych końcach. W polu środkowym wnęka w kształcie stojącego prostokąta zamknięta łukiem półkolistym, na kluczu łuku rzeźba gołębicy Ducha Świętego. Wewnątrz prostokątny otwór na obraz – wymiennie przedstawienie św. Marii Magdaleny pod krzyżem, „Noli me tangere” oraz wizerunek Marki Boskiej Myślenickiej. Zwieńczenie ujęte parą pilastrów, zamknięte trójbocznie z ośmiobocznym polem środkowym. Wnęka pola środkowego retabulum i zwieńczenia ujęta szeroką, ażurową ramą formowaną z wolutowo skręconych liści akantu. W zwieńczeniu obraz przedstawiający Boga Ojca. Ściany cokołów dekorowane płycinami wypełnionymi skręconymi liśćmi akantu. Poniżej gzymsu zamykającego retabulum ażurowy ornament akantowy. U góry boki nastawy ujęte ażurowymi uszakami formowanymi ze skręconych liści akantu, poniżej tworzących parę konsolek. Zwieńczenie ujęte uszakami formowanymi z ornamentu małżowinowo-chrząstowego. Na gzymsie zwieńczenia rzeźbione wazony i czworoliść z monogramem IHS na tle glorii promienistej. Na konsolkach po bokach retabulum ustawione figury św. Wojciecha i świętego z księgą po lewej oraz św. Stanisława i świętego z pastorałem po prawej stronie. Na odcinkach przyczółka figury uskrzydlonych aniołów. Całość struktury retabulum malowana w kolorze jasnozielonym. Detal architektoniczny, profilowania i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Według opracowań z zakresu historii i historii sztuki oraz informacji przechowywanych w aktach Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie ołtarz powstał w 1748 roku. Jednak w dokumentach wystawionych po wizytacji, która miała miejsce w tym dokładnie roku zapisano, że portatyl ołtarza głównego został poświęcony w 1680 roku przez biskupa Mikołaja Oborskiego. Do takiego datowania ołtarza skłania również jego forma oraz zastosowana ornamentyka. Struktura ołtarza o dwóch kondygnacjach, zakomponowanego płasko jest typowa dla XVII wieku, wysunięta przed lico nastawy para kolumn pojawiła się w sztuce w latach siedemdziesiątych tamtego stulecia. Uzupełniono ją ornamentami, które pozwalają na potwierdzenie datowania. Suchy akant, z którego skomponowano uszaki dolnej kondygnacji pojawia się w użyciu, a tworzący ten sam element drugiej kondygnacji ornament małżowinowo-chrząstkowy wychodził z kolei z użycia w końcu XVII wieku. Oba ornamenty stosowane były równolegle przez bardzo krótki okres czasu. Ołtarz cechuje przemyślana kompozycja, zgodność z obowiązującą wówczas modą stylową oraz dobra jakość artystyczna.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia powierzchni, drobne ubytki polichromii.

Streszczenie

Ołtarz główny kościoła w Trzebuni, mimo powszechnego przekonania, nie powstał w połowie XVIII stulecia, lecz raczej w ostatnim ćwierćwieczu XVII wieku. Świadczy o tym jego forma oraz zastosowana ornamentyka. Ołtarz cechuje przemyślana kompozycja, zgodność z obowiązującą wówczas modą stylową oraz dobra jakość artystyczna.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Kubal Grzegorz, "Myślenice i ziemia myślenicka", Myślenice 1999
Górka Adam, "Gdzie chadzały południce? Przewodnik historyczno-kulturowy po powiecie myślenickim", Myślenice 2012

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Ołtarz główny św. Marii Magdaleny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-sw-marii-magdaleny

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności