Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Nowy ołtarz główny powstał zapewne po wzniesieniu nowego murowanego kościoła, którego budowę rozpoczęto w 1728, a ukończono w 1748 roku. W inwentarzu z 1748 roku odnotowano fakt istnienia nowo wzniesionego ołtarza, który wówczas złocono i malowano.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy, ze zwieńczeniem. Nastawa zbudowana na kamiennym, wysokim cokole, lekko wklęsła, ujęta zwielokrotnionymi pilastrami kompozytowymi o kanelowanych trzonach i zewnętrznymi, nieznacznie cofniętymi kolumnami, podtrzymującymi wyłamujące się nad nimi belkowanie. Po bokach karbowane taśmy z motywem liści akantu. W centrum obraz "Przemienienie Pańskie". Nad pilastrami klęczące na obłokach uskrzydlone, adorujące anioły. Zwieńczenie o łukowato wygiętej podstawie i wklęsłych nieznacznie bokach, zwieńczone wyłamanym ku górze gzymsem zakończonym po bokach wolutami. W zwieńczenie wkomponowana okazała gloria promienista, z figurą Boga Ojca siedzącego w chmurach, Gołębicą Ducha Świętego i ukazaną na tle gzymsu postacią Archanioła Michała, ukazanego w zbroi, płaszczu na ramionach i w hełmie na głowie z mieczem w prawej dłoni. Na belkowaniu okazały kartusz ujęty puklowaną wstęgą i zwieńczony muszlą, z malowanym na srebrnym tle napisem: "CHRISTO / TRANSFIGURATO / Hic est Filius meus dilectus / in quo mihi bene complacui / ipsum audite. / Matth: c. 77". Na ścianach prezbiterium, przed ołtarzem, na konsolach dwie figury św. Andrzej i św. Mateusz (?). Nastawa w całości złocona, partiami srebrzona (chmury, skrzydła aniołów, rama zwieńczenia, wstęga regencyjna po bokach), partie cokołu i fryzu z imitacją marmoryzacji.

Zarys problematyki artystycznej

Wprawdzie na podstawie źródeł archiwalnych nie udało się ustalić autorstwa projektu ołtarza, analiza form architektonicznych pozwala wysunąć hipotezę o udziale projektowym Antoniego Frączkiewicza, jednego z najciekawszych rzeźbiarzy krakowskich w XVIII wieku. Zbliżone formalnie, rozłożyste struktury, z promienistą glorią w zwieńczeniu projektował dla katedry w Sandomierzu, kościoła parafialnego w Rakowie i kościoła parafialnego w Tuchowie. Sposób usytuowania nastaw przez dwie wolnostojące figury, zrealizowany w kościele w Rakowie i Zielonkach, zaczerpnął z ołtarza głównego w kościele św. Anny w Krakowie, dzieła wybitnego włoskiego rzeźbiarza Baltassara Fontany, którego wielokrotnie naśladował. Warto dodać, iż tekst na kartuszu odnosi się do przedstawienia na obrazie, Przemienienia Pańskiego na górze Tabor, w czasie którego apostołom Bóg oznajmił "To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie". Postać Archanioła Michała jest niemal repliką figury na organach w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry

Streszczenie

Nastawa ołtarza głównego powstała w latach trzydziestych lub czterdziestych (przed rokiem 1748). Na podstawie analizy porównawczej należałoby ją związać z warsztatem Antoniego Frączkiewicza (zm. 1742), jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy krakowskich pierwszej połowy XVIII wieku.

Bibliografia