Ambona

Dzieje zabytku

Ambona powstała zapewne w drugiej połowie XVII wieku. Nie wymieniono jej w aktach wizytacji z lat 1663-1665, dlatego czas powstania należałoby przesunąć na okres po tej dacie. W 2005 roku Juliusz Kasper wykonał gruntowną restaurację ambony, dodając m.in. dolną część w kształcie szyki na wzór kazalnicy z kościoła św. Marka w Krakowie.

Opis

Ambona drewniana, przyścienna, wisząca, dostawiona do północnej ściany nawy ze schodkami biegnącymi wzdłuż ściany. Kosz ambony jest sześcioboczny, z niewielkim parapetem. Jego boki zostały podzielone na pola stojącymi na wysokich cokołach pięcioma kolumienkami o korynckich kapitelach, dźwigających profilowane belkowanie. W polach prostokątne płyciny z konchowymi wnękami ozdobionymi muszlami z figurami ewangelistów.
We wnękach rzeźby z przedstawieniami ewangelistów i Chrystusa. Figury drewniane pełnoplastyczne, wydrążone od tyłu, polichromowane, złocone i srebrzone, ustawione na niewielkich prostokątnych podstawach, od lewej: św. Łukasz wsparty prawą nogą na głowie byka, św. Marek wsparty prawą nogą na głowie lwa, św. Jan z orłem przy prawej nodze, Chrystus Salvator Mundi, św. Mateusz z aniołem przy prawej nodze. Ewangeliści trzymają w prawych dłoniach otwarte księgi, z wyjątkiem św. Mateusza, trzymającego kodeks w lewej ręce. Dłonie ewangelistów nieproporcjonalnie duże. Szaty bogato pofałdowane, głęboko cięte.
Podstawa kosza bogato profilowana, ozdobiona podwieszoną dekoracyjną szyszką. Schodki ograniczone parapetem z trzema romboidalnymi płycinami w złoconych profilowanych obramieniach. Na filarze przy wejściu na schodki złocona kula z szyszką. Zaplecek w kształcie stojącego prostokąta, w górnej części ujęty zwężającymi się ku dołowi pilastrami wypełnionymi cekinami, zwieńczonymi rombowymi wypustkami i korynckimi kapitelami, które podtrzymują przełamujące się nad nimi belkowanie. Pośrodku zaplecka w prostokątnym obramieniu zamkniętym nadwieszonym łukiem półkolistym płaskorzeźbione popiersie Boga Ojca wyłaniającego się z obłoków. Prawa ręka Boga wzniesiona w geście błogosławieństwa, lewa oparta na globie ziemskim zwieńczonym krzyżem. Tłem dla postaci Boga Ojca jest rozwiana poła płaszcza układająca się niemal półkoliście. Baldachim ośmioboczny. W profilowanym podniebiu, ozdobionym pasem ornamentu małżowinowo-chrząstkowego i profilowanymi wisiorami, gołębica Ducha Świętego na tle glorii utworzonej z prostych promieni o równej długości. Baldachim ozdobiony zamkniętą koroną, którą tworzy pięć esownic pokrytych pasami ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. W zwieńczeniu pełnoplastyczna rzeźba przedstawiająca św. Jana Chrzciciela. Figura drewniana, wydrążona z tyłu, polichromowana, złocona i srebrzona, ustawiona na niewielkiej wielobocznej profilowanej podstawie. Święty w prawej ręce trzyma wysoki krzyż, w lewej księgę, na której spoczywa Baranek Boży. Struktura ambony ciemnobrązowa. Kolumny, kapitele, pilastry w zaplecku korona baldachimu, profilowania i ornamenty złocone, z wyjątkiem srebrzonej ramy w zaplecku i gołębicy Ducha Świętego.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona w kościele w Rudawie reprezentuje typ niezwykle popularny w Małopolsce. Wyróżnia go ośmioboczny kosz z wnękami konchowymi wypełnionymi figurami ewangelistów i efektowne zwieńczenie utworzone z esowato wygiętych kabłąków zakończonych figurą. Najbliższe rudawskiej są ambony w krakowskich kościołach Mariackim (1676) i Dominikanek (3. ćwierć XVII w.). W środowisku krakowskich snycerzy należałoby upatrywać twórcę ambony w Rudawie. Być może powstała ona wraz z ołtarzem bocznym i tabernakulum. Dominik Ziarnkowski, autor monografii kościoła w Rudawie, wysunął hipotezę, iż autorem ambony mógł być ten sam snycerz, który wykonał wspomniany ołtarz boczny.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona w kościele w Rudawie powstała w drugiej połowie XVII wieku, zapewne po 1665 roku. Prezentuje typ znany w krakowskim środowisku i być może tam należałoby szukać jej potencjalnego autora.

Bibliografia