Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Zator
Miejscowość
Graboszyce
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Tagi
Ecce Homo Hodegetria Matka Boska Bolesna ołtarz główny św. Andrzej św. Wojciech
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/01648
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
skrzydła tryptyku: pierwsza połowa XVI wieku; struktura ołtarza: początek XVII wieku gloria: XVIII wiek lub później
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie, rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 280 cm
wysokość – 450 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz główny w kościele w Graboszycach jest złożoną strukturą, na którą składają się skrzydła tryptyku z pierwszej połowy XVI wieku oraz siedemnastowieczna struktura ołtarzowa. Skrzydła ofiarowała królowa Anna Jagiellonka Małgorzacie, żonie Dionizego Brandysa. Informacje o tym podarunku znajdujemy w aktach wizytacji biskupiej z 1602 roku. Skrzydła tryptyku przedstawiają wizerunki Matki Boskiej Bolesnej oraz Ecce Homo, a na odwrociu św. Piotra oraz św. Andrzeja. Promienista gloria została dodana w XVIII wieku lub później.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, trójosiowy, dwukondygnacjowy. Nastawa ołtarzowa ustawiona na prostopadłościennym stole ołtarzowym, zasłanym czerwonym materiałem. Predella na niskim cokoliku w formie półwałku, zamknięta u góry puklowanym gzymsem. W osi środkowej wmontowane tabernakulum ozdobione bujną, płaskorzeźbioną winną latoroślą. Po jego bokach ścianki z lustrami, flankowane parą spiralnie skręconych laskowań. W osiach bocznych predelli płyciny o uszatych narożach, w polu których znajdują się pilastry hermowe ze skierowanymi na wprost kobiecymi głowami. Na skrajach predelli konsolki, bogato dekorowane wicią, zawijającą się w wolutki, zdobioną perełkowaniem; na brzegu konsolki skierowana ku dołowi głowa. Pierwsza kondygnacja artykułowana parą kolumn o korynckich kapitelach, wspierających niepełne belkowanie, wyłamane na ich osi. W polu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w osiach bocznych wmontowane skrzydła tryptyku z przedstawieniami: Ecce Homo po lewej stronie oraz Matki Boskiej Bolesnej po prawej stronie. Każda z osi ujęta na brzegach obramowaniem w kształcie stojącego prostokąta o uszatych narożnikach. Fryz dekorowany symetryczną wicią roślinną, nad kolumnami srebrzone rauty. Druga kondygnacja mniejsza, flankowana analogicznymi kolumnami, wspierającymi podobne belkowanie. W polu głównym obraz św. Andrzeja w kształcie stojącego prostokąta. W lewej osi bocznej obraz św. Wojciecha, a w prawej św. Stanisława, oba zamknięte łukiem nadwieszonym. Po bokach kondygnacji uszy o wykroju okuciowym, zdobione wicią oraz podwieszonymi girlandami z owocami winogron. Nad ołtarzem zamocowana promienista gloria, w polu której znajduje się oko Opatrzności otoczone wieńcem z obłoków oraz sześcioma skrzydlatymi główkami anielskimi. Struktura malowana na kolor czarny, kolumny i ornamentyka złocone, detale srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarzowa powstała zapewne około początku XVII wieku. Potwierdza to również analiza stylistyczna dzieła, które jest charakterystycznym przykładem snycerki dla tego okresu, ozdobionym szeregiem motywów związanych z ornamentem okuciowym. Charakterystyczne są również umieszczone na ołtarzu uskrzydlone pilastry hermowe, rauty i uszate płyciny. Znacznie wcześniejszą częścią ołtarza są skrzydła tryptyku, podarowane przez Annę Jagiellonkę. Według Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego można zauważyć na nich stylistykę Hansa Süssa z Kulmbachu.

Streszczenie

Ołtarz główny w kościele w Graboszycach jest złożoną strukturą, na którą składają się skrzydła tryptyku z pierwszej połowy XVI wieku oraz siedemnastowieczna struktura ołtarzowa. Skrzydła tryptyku ofiarowała królowa Anna Jagiellonka Małgorzacie, żonie Dionizego Brandysa. Informacje o tym podarunku znajdujemy w aktach wizytacji biskupiej z 1602 roku. Promienista gloria została dodana w XVIII wieku lub później.

Bibliografia

Siemionow Aleksy, "Ziemia wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza", 1984
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Michniewski Artur, Michniewska Magdalena, Duda Marta, Wypych Sebastian, "Kościoły drewniane Karpat. Polska i Słowacja", Pruszków 2006

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-10

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności