Ołtarz boczny północny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Zator
Miejscowość
Graboszyce
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Tagi
ołtarz boczny Trójca Święta
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/01663
Kategoria
ołtarz
Czas powstania
pierwsza połowa XVIII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie, rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, marmoryzacja, laserunek
Wymiary podstawowe
szerokość – 200 cm
wysokość – 430 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Pierwotnie był to ołtarz poświęcony św. Tekli, o czym świadczy płaskorzeźba świętej umieszczona w zwieńczeniu ołtarza oraz obraz świętej, obecnie zawieszony na ścianie kościoła. Ksiądz Franciszek Malecki po objęciu probostwa w Graboszycach w 1792 roku tak opisał stan kościoła i znajdujące się w nim ołtarze: „We wnętrzu ołtarze pomalowane na biało, pozłacane. Nad wejściem za główny ołtarz z obu stron figury aniołów. W ołtarzu po lewej stronie obraz Trójcy Świętej, a po prawej św. Tekli. Ołtarze na marmurowych portalitach […]”. Pierwotnie w zwieńczeniu ołtarza znajdowały się figury aniołów, które zostały niestety skradzione w 2001 roku. Obecnie w polu głównym znajduje się obraz Trójcy Świętej. Pierwszy obraz Trójcy Świętej do ołtarza bocznego (stojącego po drugiej stronie nawy) pojawił się zapewne wraz z założeniem Bractwa Koronki Trójcy Święteje w Graboszycach, o którym wzmiankowano w kronice parafialnej w 1733 roku, gdy wdowa po właścicielu dworu Stanisławie Russockim z Brzezia, Anna Russocka w związku z założeniem bractwa ofiarowała na rzecz kościoła zapis. Obecny obraz Trójcy Świętej wykonał znany krakowski malarz Wojciech Eljasz w 1887 roku.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Mensa prostopadłościenna, drewniana, ustawiona na cokole, zamknięta profilowanym gzymsem. Antepedium zdobione malowaną płyciną w kształcie leżącego prostokąta o wklęsłych narożach i zryzalitowanym górnym i dolnym boku. W polu baranek apokaliptyczny na księdze zamkniętej siedmioma pieczęciami, po bokach girlandy kwiatowe, tło ciemnozielone. Nastawa ołtarzowa ustawiona na niskim cokole o wysuniętych do przodu impostach, na których ustawiona jest para kolumn, wspierających przerwane belkowanie i wolutowy przyczółek. Pośrodku w ramie ozdobionej płaskorzeźbionymi liśćmi obraz Trójcy Świętej w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami. Po bokach obrazu zwisy z camapnul. Fryz dekorowany rozetkami i liśćmi akantu. Za kolumnami prostokątne płyciny, marmoryzowane. W zwieńczeniu płaskorzeźba św. Tekli z krzyżem i płonącym stosem na tle obłoków i promienistej glorii z czterema uskrzydlonymi główkami anielskimi. Po bokach ołtarza akantowe uszy, przeplecione karbowaną wstęgą. Imposty w partii cokołu zdobione płycinami w kształcie niewielkich prostokątów, wypełnione liśćmi akantu. Struktura marmoryzowana na kolor ciemnoniebieski, trzony kolumn marmoryzowane na kolor zielono-beżowy, profilowania na kolor bordowy, detale i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny w kościele w Graboszycach powstał w pierwszej połowie XVIII wieku. Reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowej nastawy, ujętej parą podpór dźwigających belkowanie z promienistą glorią w zwieńczeniu. Stanowi przykład jednego z najbardziej popularnych typów retabulum w XVIII wieku w Europie, najczęściej stosowanych do ołtarzy bocznych, skromniejszych od ołtarza głównego. Razem z drugim ołtarzem bocznym powstał w nieznanym warsztacie.

Streszczenie

Ołtarz boczny w kościele w Graboszycach powstał w pierwszej połowie XVIII wieku. Reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowej nastawy, ujętej parą podpór dźwigających belkowanie z promienistą glorią w zwieńczeniu. Obecnie w polu głównym umieszczony jest obraz Trójcy Świętej, a w zwieńczeniu rzeźba św. Tekli na tle promienistej glorii.

Bibliografia

Siemionow Aleksy, "Ziemia wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza", 1984
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz boczny północny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-polnocny-12

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności