Ołtarz boczny prawy

Dzieje zabytku

Stanowiące parę ołtarze boczne powstały za probostwa księdza Józefa Świeradowskiego (1724-1742). Świeradowski zamówił do łazańskiej świątyni nowy, nieistniejący dziś ołtarz główny oraz dwa przytęczowe ołtarze boczne. Zachowały one wezwania wcześniejszych, również barokowych nastaw – św. Anny (ołtarz lewy) i Matki Boskiej Częstochowskiej (ołtarz prawy). Oba ołtarze boczne były odnawiane w 1897 roku z inicjatywy proboszcza Franciszka Błachuta. W tym celu zatrudniono stolarza Jana Wilka i pozłotnika Antoniego Zguta. Wymieniono wówczas glorie promieniste w zwieńczeniach obu nastaw, zastępując je nowymi neobarokowymi strukturami mieszczącymi obrazy wykonane przez Ferdynanda Olesińskiego, ucznia Jana Matejki. W zwieńczeniu nastawy św. Anny umieszczono wizerunek św. Franciszka z Asyżu, w drugiej nastawie wyobrażenie św. Antoniego Padewskiego. W omawianym ołtarzu odrestaurowano również obraz Matki Boskiej Częstochowskiej (m.in. pozłocono i posrebrzono na nowo sukienkę przykrywającą wizerunek Matki Boskiej). Na zasuwie umieszczono nowy obraz przedstawiający Matkę Boską Różańcową ze św. Dominikiem i św. Katarzyną ze Sieny. Nowa kompozycja związana była z powołaniem przy parafii Bractwa Różańca Świętego.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, dwukondygnacyjny, jednoosiowy. Mensa prostopadłościenna, antepedium haftowane w motyw kwiatowy z monogramem maryjnym. Na mensie architektoniczne, ujęte zdwojonymi, złoconymi kolumienkami tabernakulum z płaskorzeźbionym kielichem z hostią na drzwiczkach. W pierwszej kondygnacji obraz w kształcie stojącego prostokąta o uskokowo ściętych, górnych narożach z przedstawieniem Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Matki Boskiej Różańcowej oraz św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej (na zasuwie). Kondygnacja ujęta umieszczonymi na postumentach, kręconymi, złoconymi i srebrzonymi kolumnami o kompozytowych kapitelach ustawionymi na tle kanelowanych pilastrów. Podpory dźwigają pełne, wyłamane belkowanie zwieńczone wydatnym, profilowanym gzymsem. Na osiach podpór umieszczone pełnoplastyczne figury aniołów siedzących na obłokach. W drugiej kondygnacji obraz św. Antoniego Padewskiego w ramie zamkniętej łukiem półkolistym wyniesionym, z uskokiem. Szczyt w formie przerwanego przyczółka, na osi którego krzyż. Całość nastawy ujęta ażurowymi uszami uformowanymi z suchego akantu oraz wstęgi. Dekoracja akantowa, rozety, pola wypełnione kratą. Struktura nastawy w odcieniu ciemnej, morskiej zieleni, ornament złocony i srebrzony. Na portatylu nieczytelna odręczny napis z datą MDCCLXXII 1872.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarze boczne w kościele w Łazanach, a zapewne także niezachowany do dziś ołtarz główny z czasów proboszcza Świeradowskiego (wymieniony w 1892 roku na neogotycki), to dzieła późnobarokowe o formach inspirowanych częściowo ołtarzem głównym projektu Baltazara Fontany w kolegiacie św. Anny w Krakowie. Ukończona w 1703 roku nastawa w krakowskiej świątyni jest uważana za jedno z najwybitniejszych dzieł małej architektury na ziemiach polskich. Zdaniem badaczy, motyw skręconych kolumn Fontana zaczerpnął z konfesji św. Piotra w bazylice watykańskiej, a charakterystyczną ogromną glorię w partii zwieńczenia umieszczoną na tle okna z oprawy tronu św. Piotra w tym samym kościele. Omawiany ołtarz boczny w kościele w Łazanach pierwotnie również zwieńczony był motywem glorii promienistej, którą usunięto podczas naprawy ołtarza w 1897 roku. Zastosowanie kręconych kolumn również odsyła do inspiracji wyposażeniem kościoła św. Anny w Krakowie. Kolegiata św. Anny była główną świątynią uniwersytecką, do której musiał uczęszczać proboszcz Świeradowski – profesor teologii Uniwersytetu Krakowskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ołtarz był odnawiany w 1897 roku przez stolarza Jana Wilka i pozłotnika Antoniego Zguta.

Streszczenie

Stanowiące parę ołtarze boczne powstały za probostwa księdza Józefa Świeradowskiego (1724-1742). Świeradowski zamówił do łazańskiej świątyni nowy, nieistniejący dziś ołtarz główny oraz dwa przytęczowe ołtarze boczne. Niezachowana nastawa główna i dwa ołtarze boczne to dzieła późnobarokowe o formach inspirowanych częściowo ołtarzem głównym projektu Baltazara Fontany w kolegiacie św. Anny w Krakowie. W Łazanach ołtarz główny wymieniono na neogotycki w 1892 roku, ołtarze boczne odnawiano w 1897 roku. Wymieniono wówczas glorie promieniste w zwieńczeniach obu nastaw, zastępując je neobarokowymi strukturami z obrazami Franciszka Olesińskiego. Z omawianego ołtarza św. Anny usunięto stary obraz „Św. Anna Samotrzeć”, zastępując go nowym o tym samym temacie również autorstwa Olesińskiego. Na zasuwie umieszczono obraz Najświętszego Serca Jezusa.

Bibliografia