Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

W literaturze omawiającej zabytki Szlaku Architektury Drewnianej ambona w kościele w Krzeczowie datowana jest na przełom XVII i XVIII wieku. Pierwszy proboszcz Krzeczowa, ksiądz Adam Rąpała w 1904 roku zlecił wykonanie dekoracji znajdującej się wówczas w kościele ambony. Siostra Emilia Sułkowska ze Zgromadzenia Sióstr Służebniczek wykonała haft żółtym jedwabiem na czerwonym tle z napisem „Błogosławieni, którzy słuchają słowa Bożego i strzegą go”. Jednak już 10 października 1904 podczas posiedzenia członków Komitetów Kościelnego i Szkolnego na miejscowej plebanii ksiądz Rąpała wnioskował, iż należy „ambonę zrobić nową, z daszkiem, aby głos kaznodzieji, nie rozlatywał się po kościele”.
Dalej w „Kronice parafialnej” znajduje się informacja z 1907 roku, iż w trakcie prac remontowych przy zakrystii zrobiono schodki z poręczami prowadzące na ambonę, natomiast architekt i cieśla samouk Jan Chmiel wykonał „daszek” (baldachim) z gołębicą Ducha Świętego.

Opis

Ambona wisząca, przyścienna, z wejściem od strony zakrystii. Kosz jest na planie czworoboku o ściętych narożach, ścianki są o wklęsło-wypukłej powierzchni. Podwieszenie jest w formie profilowanego, zwężającego się ku dołowi gzymsu. W zaplecku ambony znajduje się prostokątny otwór wejściowy ujęty parą pilastrów o kanelowanych trzonach. Płytki baldachim, na rzucie czworoboku o ściętych narożach, nakryty jest spłaszczonym hełmem. Kosz ambony zdobią pojedyncze rozetki, krawędzie ujmują wąskie, żłobkowane listwy. Wzdłuż krawędzi baldachimu znajdują się pojedyncze rozetki oraz motyw lambrekinu. Podniebie zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego ujęta srebrzonym wieńcem obłoków i kolistą, promienistą glorią. Struktura ambony jest marmoryzowana w odcieniach błękitu i szarości, ornamentyka jest złocona i srebrzona.

Zarys problematyki artystycznej

Stosunkowo jednolita pod względem stylowym struktura ambony w kościele w Krzeczowie, za „Katalogiem zabytków sztuki w Polsce” może zostać scharakteryzowana jako obiekt o charakterze barokowym. Przemawia za tym zarówno wklęsło-wypukła forma kosza, jak i kształt oraz zdobienia baldachimu. Formy te są typowymi dla sztuki baroku doby XVIII wieku. O niejednolitości związanej z czasem powstania zabytku informuje jednak zapis w „Kronice parafialnej”, z którego wiadomo, iż w ramach przeprowadzonych na początku XX wieku prac remontowych najprawdopodobniej do dawnego kosza ambony dorobiony został brakujący baldachim. Stosunkowo dobrze utrzymana jednolitość struktury ambony świadczy o dobrych umiejętnościach cieśli Jana Chmiela, określonego w kronice samoukiem.
Ambona, zwana także kazalnicą, stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia kościoła. Jej przeznaczenie wiąże się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Prezentowany typ ambony wiszącej na ścianie bądź filarze wykształcił się w XVI wieku. Takie usytuowanie sprawiało, iż znajdujący się w koszu ambony duchowny był widoczny dla wiernych, natomiast umieszczony powyżej baldachim pełnił funkcję akustyczną, na co szczególną uwagę zwracał także ksiądz Adam Rąpała, wspominając o konieczności remontu dawnej ambony w krzeczowskim kościele.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, województwo krakowskie, (red.) Szablowski Jerzy, t. 1, Warszawa 1953, s. 270.

Cisowski Bartłomiej, Duda Marta, Wawrzak Paulina, Szlak Architektury Drewnianej, Kraków 2005, s. 211-212.

Streszczenie

Ambona w kościele parafialnym w Krzeczowie stanowi przykład dzieła, którego dawną strukturę barokową wzbogacono na początku XX wieku o nowe, stylizowane elementy konstrukcyjne.