Krucyfiks

Dzieje zabytku

Krucyfiks powstał na początku XVI wieku. Grupa Ukrzyżowania wzmiankowana jest w aktach wizytacji biskupich: z 1598 i 1602 roku „ecclesia…habet…Crucifixi in medio sui”; z 1611 roku „Imago Crucifixi in medio ecclesiae sculpta”oraz z 1748 roku „medium hujus ecclesiae ornat arcus, Crucifixo affabre exsculpto et depicto ornatus, cui collaterantur duae statuae Matris Dolorosa et S. Ioannis Evangelista”. Nie wiadomo jednak kiedy dokładnie w miejsce pierwotnej drewnianej belki pojawiła się żelazna sztaba opisana w inwentarzu kościoła z 1839 roku: „Tęcza żelazna z sztaby grubej, w obląg wygięty maiąca (…), w środku tej tęczy jest krzyż z wizerunkiem Chrystusa Pana u góry do podciebitki kościoła przymocowany, zaś po bokach tego krzyża stoją dwie figury na drzewie malowane, wyobrażające Matkę Boską i św. Jana Apostoła”. Antoni Wiatrowski w „Ilustrowanym przewodniku po ziemi olkuskiej” z 1938 roku napisał, że drewnianą belkę tęczową zastąpiono żelaznym drutem, bo „przeszkadzała organiście”. W kolejnym opisie z 1933 roku oraz na fotografii Piotra Krakowskiego z 1951 roku brakuje rzeźb Matki Boskiej oraz św. Jana Ewangelisty. Natomiast na wzmiankowanej fotografii pojawił się inny, niewspominany wcześniej element, dziś niezachowany, a mianowicie medaliony z symbolami ewangelistów na zakończeniu ramion krzyża. Pierwotny wygląd tęczy przedstawiają więc fotografie wykonane w 1951 roku, które ukazują stan grupy sprzed konserwacji przeprowadzonej w latach 1952-1954: m.in. odmienne osadzenie krzyża, św. Marię Magdalenę u stóp Chrystusa, czy nieistniejące już medaliony z symbolami ewangelistów na zakończeniach ramion krzyża. Obecny wygląd grupy Ukrzyżowania jest wynikiem konserwacji, przeprowadzonej w latach 1953-1954 przez Eugeniusza Czuhorskiego. Prawdopodobnie wówczas zlikwidowano medaliony z symbolami ewangelistów na zakończeniach ramion krzyża. Ostatnie konserwacje przeprowadzono w latach dziewięćdziesiątych XX wieku oraz w 2006 roku.

Opis

Krucyfiks w typie Cristo morte. Chrystus przybity do krzyża trzema gwoździami, sylwetka w delikatnym zwisie, z głową przechyloną na prawe ramię, o silnie podkreślonej anatomii ciała, z zaznaczonymi śladami męki. Perizonium w formie tkaniny przewiązanej na prawym biodrze. Twarz podłużna, okolona zarostem; włosy długie spływające na prawe ramię w kręcone pukle, na głowie korona cierniowa. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźbiarska grupa Ukrzyżowania umieszczona na półkolistej arkadzie tęczowej, spiętej wspartą na wspornikach belką, stanowi element wyposażenia świątyni, który bezpośrednio nawiązuje do architektury gotyckich kościołów murowanych. Grupa Ukrzyżowania powstała na początku XVI wieku, a więc pochodzi z okresu budowy obecnego kościoła (po 1511). Grupa Ukrzyżowania na łuku tęczowym kościoła w Racławicach jest przykładem późnogotyckiej rzeźby małopolskiej, która, choć w swojej idei nawiązuje do tradycji „pięknych madonn”, to jej stylizacja odpowiada schyłkowemu stylowi łamanemu. Twarze figur wyrażają ból i cierpienie, mają zaciśnięte usta, zmarszczone brwi i czoła. Wyprężone ręce Chrystusa, wyraźnie zaakcentowane mięśnie i ścięgna, a także wypięta klatka piersiowa to cechy późnogotyckiego realizmu. Z tego samego okresu pochodzą również grupy Ukrzyżowania na łukach tęczowych w kościołach w Olkuszu, Pilicy i kilku innych o mniejszym znaczeniu, a także rzeźby zachowane w Dłużcu (dwie święte dziewice).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Krucyfiks umieszczony pośrodku Grupy Ukrzyżowania na delikatnie ostrołukowej arkadzie tęczowej, spiętej wspartą na wspornikach belką stanowi wyjątkowy element wyposażenia świątyni, pochodzący z czasów jej budowy (początek XVI wieku).

Bibliografia