Grupa Ukrzyżowania

Dzieje zabytku

Rzeźby w XX wieku były złożone w składzie kościelnym. W 1965 roku zostały ponownie umieszczone w pierwotnym miejscu, na nowej już belce tęczowej wykonanej w tym czasie.

Opis

Trójfigurowa grupa Ukrzyżowania, rzeźby pełne. W środku znajduje się krucyfiks z postacią umarłego Chrystusa przybitego trzema gwoździami do krzyża. Chrystus w lekkim zwisie, o szeroko rozłożonych ramionach, bezwładny, głowa opuszczona na prawe ramię. Twarz szczupła, owalna, o prostym nosie, dużych oczach i na wpół otwartych ustach, okolona długim zarostem. Włosy w postaci delikatnych fal opadają na plecy i prawe ramię. Na głowie korona cierniowa. Ciało wychudzone o wyraźnie zarysowanej anatomii. Perizonium w formie tkaniny przewiązanej podwójnym sznurem, odsłaniającej prawe biodro, z dłuższym brzegiem zwisającym po prawej stronie. Draperia gęsto fałdowana, sztywna, o twardych załamaniach materiału. Na szczycie pionowej belki titulus w formie banderoli z napisem „INRI”. Figura Matki Boskiej ustawiona po lewej stronie, zwrócona lekko w stronę krzyża, z głową uniesioną w kierunku Chrystusa. Lewa ręka przyciśnięta do piersi przytrzymuje płaszcz, prawa opuszczona jest wzdłuż ciała. Twarz owalna, niemal bez cech indywidualnych. Ubrana w długą czerwoną suknię, błękitny płaszcz z szarym podbiciem i złoconymi lamówkami, przewiązany diagonalnie przez lewe ramię, opadający na plecy, podtrzymywany na piersi. Na głowie biały welon, opadający na ramiona i plecy. Figura św. Jana Ewangelisty po prawej stronie. Zwrócony delikatnie w stronę krzyża, w kontrapoście, z głową uniesioną w kierunku Chrystusa. Ręce rozpostarte, prawa ugięta i uniesiona w górę, lewa odwiedziona od boku. Twarz młoda, owalna o słabo zindywidualizowanych rysach, włosy w postaci loków sięgają ramion. Święty jest ubrany w ciemnozieloną tunikę przepasaną w talii sznurem oraz czerwony płaszcz ze złoconymi lamówkami, przerzucony diagonalnie przez prawe przedramię i plecy. Matka Boska i św. Jan wykonują podobne gesty; draperie okrywających ich szat są sztywne, ostro załamane. Między figurami Chrystusa i towarzyszącymi mu osobami występuje hierarchia wielkości.

Zarys problematyki artystycznej

Figura Ukrzyżowanego zlokalizowana w łuku tęczowym stanowi najbardziej znaczący element wyposażenia kościoła katolickiego. Historycznie rzecz ujmując krzyż, znajdował się od czasów karolińskich w połowie długości świątyni: lokowano tam ołtarz Krzyża Świętego. Wiązał się ideowo z miejscem ofiary eucharystycznej. Od XII wieku w kościołach zaczęto budować lektoria – ścianki dzielące prezbiterium przeznaczone dla duchowieństwa od nawy, w której gromadzili się wierni. W zwieńczeniu stawiano krzyż. Wraz z zanikiem lektoriów po soborze trydenckim krzyż wyniesiono aż do łuku symbolicznie dzielącego wspomniane części budowli. Niekiedy, jak w omawianym przypadku, wzbogacano scenę o dodatkowe osoby, tworząc tzw. grupę Ukrzyżowania. Inne nazwy krzyża umieszczonego w łuku tęczowym to krucyfiks triumfalny lub tęczowy. Miał on symbolicznie pośredniczyć w rozmowie wiernych z Bogiem.
Krucyfiks z Bolechowic to rzeźba siedemnastowieczna, o czym świadczy m.in. perizonium przewiązane sznurem. Taki sposób podtrzymywania przepaski bioder nie występował we wcześniejszych przedstawieniach. Ciało Chrystusa zwraca uwagę realistycznym odwzorowaniem, na twarzy maluje się spokój, o przebytej męce informują strużki krwi spływające spod korony cierniowej oraz rozchylone usta. Warto zauważyć, że towarzyszące Chrystusowi postaci są mniejsze – zastosowano tu perspektywę hierarchiczną.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Streszczenie

Siedemnastowieczna grupa Ukrzyżowania znajdująca się w łuku tęczowym kościoła, której miejsce ulokowania wykształciło się w procesie historycznym oddziela część świątyni związaną z liturgią od części dla wiernych. Postacie grupy są ze sobą powiązane gestami, zastosowano perspektywę hierarchiczną, pomniejszając figury Matki Boskiej i św. Jana.

Bibliografia