Jezus u kolumny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Osiek
Miejscowość
Głębowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Matki Boskiej Szkaplerznej
Miejsce przechowywania
kościół parafialny
Identyfikator
DZIELO/13313
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Technika i materiał
olej na płótnie, rama drewniana, rzeźbiona, profilowana, dekorowana motywami kimationu i liści akantu
Wymiary podstawowe
szerokość – 120 cm
wysokość – 149 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 119 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Obraz pierwotnie znajdował się w bocznym ołtarzu przy łuku tęczowym. W mensie znajdował się portatyl konsekrowany przez biskupa pomocniczego krakowskiego Tomasza Oborskiego 27 października 1629.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta. Na ciemnym tle ciemnicy biczowania wyobrażono całopostaciowe przedstawienie przywiązanego za obie ręce do niskiej kolumny Chrystusa. Ukazany w kontrapoście stojący Jezus zwrócony jest w prawo. Chrystus ma odsuniętą do tyłu głowę zwróconą w lewo. Po jego zapadniętych policzkach z zakrwawionych oczu płyną łzy, a spod cierniowej korony krople krwi. Ma prosty nos, rozchylone usta, ciemną, zmierzwioną brodę i długie, falowane, spływające na ramiona włosy. Głowę otacza promienisty nimb, układający się w zarys krzyża. Jego lekko ugięte nogi są skrzyżowane. Lewa noga jest wysunięta do przodu, obie zaś ręce w nadgarstkach związane są sznurem przytwierdzonym do żelaznego koluszka na talerzowym, płaskim kapitelu niskiej, zwężającej się do środka i poplamionej krwią kolumny, ustawionej na czworobocznej płycie postumentu. Biodra Jezusa przewiązane są białym zbrudzonym perizonium. Na korpusie i nogach Chrystusa widoczne są krwiste i sine rany. Przy prawej krawędzi obrazu ukazano do połowy kolumnę o attyckiej bazie wspartej na czworobocznej płycie, przewiązaną przez środek sznurem. Za sznurem wetknięty jest skórzany bicz zakończony kolczymi gwiazdami, pęk rózg oraz trzcina.

Zarys problematyki artystycznej

Biczowanie Chrystusa stanowi jeden z elementów męki Pańskiej, o której mówią Ewangelie (Mt 27, 26; Mk 15, 15; J 19, 1). Przedstawienia ukazujące Chrystusa przywiązanego do kolumny, lecz bez oprawców i innych osób towarzyszących pojawiło się w sztuce dopiero w XV wieku. Miały na to wpływ „Objawienia” św. Brygidy szwedzkiej oraz nowe formy pobożnościowe związane z devotio moderna. W powstających przedstawieniach tego typu akcentowano cierpienie Chrystusa oraz obecność narzędzi męki, co mocno zostało podkreślone na obrazie w Głębowicach. Temat ten bardzo szybko stał się popularny w europejskiej sztuce dewocyjnej w wiekach następnych.
Kompozycja obrazu w Głębowicach została oparta zapewne na wzorze graficznym, np. rycinach Abrahama Dipenbeecka (ok. 1596-1675), pracującego dla karmelitów bosych. Bardzo podobny układ postaci Chrystusa reprezentuje późniejsza rzeźba o tym samym temacie, przypisywana ojcu Janowi Kantemu od Matki Boskiej z Góry Karmel (Dominikowi Derejakubowiczowi) w klasztorze Karmelitanek bosych na Wesołej w Krakowie. Identyczny układ kompozycyjny powtarza hiszpański obraz Chrystus u słupa z drugiej tercji XVII wieku przypisywany Alonsovi Canto w tzw. pokojach superiora w klasztorze Jezuitów przy kościele św. Barbary w Krakowie. Ta sama kompozycja została powtórzona na siedemnastowiecznym obrazie z wirydarza klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Na uwagę zasługuje obecność na obrazie głębowickim niskiej kolumny, której kształt nawiązuje do kolumny przechowywanej w kościele Santa Prassede w Rzymie, tradycyjnie uważanej za autentyczną kolumnę biczowania. W kompozycji obrazu w Głębowicach widoczne są wpływy m.in. włoskiego wzoru graficznego, który posłużył np. anonimowemu rzeźbiarzowi ze środowiska mediolańskiego do wykonania marmurowej płaskorzeźby Chrystus przy kolumnie z końca XVI wieku (od 1983 roku w zbiorach Barbary Piaseckiej-Johnson).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. s.101, il. 354;
G. Schiller, Ikonographie der christlichen Kunst, t. 2 Gütersloh 1968, s. 79;
Opus sacrum. Wystawa ze zbiorów Barbary Piaseckiej-Johnson, red. J. Grabski, Warszawa 1990, s. 310-312, il. s. 313;
A. Paciorek, A. Kramiszewska, Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa według św. Mateusza z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Lublin 2007, s. 147-148;
Mam ja skarb mam… Katalog. Wystawa z okazji czterystu lat pobytu karmelitanek bosych w Polsce, red. J. Daranowska-Łukaszewska, Kraków 2012, s. 29-30, il. III/2, s. 55, il. IV/2-IV/2a.

Streszczenie

Obraz Chrystus u kolumny w Głębowicach powstał w drugiej połowie XVII wieku. Dzieło pierwotnie znajdowało się w barokowej nastawie bocznego ołtarza. Kompozycja obrazu powtarza popularne rozwiązania ikonograficzne obecne w malarstwie europejskiej w XVII wieku.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

AKKM, AV 35, k. 407 (722)

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Jezus u kolumny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/jezus-u-kolumny

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności