Chrzcielnica

Dzieje zabytku

W aktach wizytacji kościoła w Morawicy z 1663 roku odnotowano chrzcielnicę wykonaną z kamienia. Natomiast marmurową chrzcielnicę wpisano do protokołów wizytacji dopiero w 1728 roku. Herb Orla na czarze może być przesłanka do identyfikacji fundatora Piotra Stanisława Orłowskiego – proboszcza parafii morawickiej w latach 1677–1708. Zapewne tę chrzcielnicę przeniesiono do nowego kościoła ufundowanego w 1743 roku przez Aleksandra Augusta Czartoryskiego i jego żonę Zofię z Sieniawskich Czartoryską. Zabytek był wzmiankowany w inwentarzu z 1799 roku i szczegółowo opisany w kolejnym z 1831 roku: „Marmurowa okrągła na postumencie marmurowym postawiona z wierzchem drewnianym w karpiową łuską, który się na kłódkę zamyka, nad tym jest Duch Święty unoszący się, powyżej chrzcielnicy dekoracja snycerką robotą podobnie ambonie akomodowana częścią niebieską farbą malowana a częścią wyzłacana, na wierzchu której statua z krzyżem papieża reprezentująca, poniżej […] ku dekoracji Obraz Świętego Jana Chrzciciela chrzczącego Pana Jezusa Chrystusa w Jordanie”. W 1904 roku powstała nowa pokrywa z neogotyckim zwieńczeniem w kształcie wieżyczki otoczonej pinaklami. Jak głosi inskrypcja na blaszce na odwrocie pokrywy, fundatorem kopuły był ówczesny proboszcz Józef Pajączewski.

Opis

Podstawa okrągła, dwustopniowa z prostopadłościenną górną częścią, z trzonem w typie gruszkowatym z wałkiem w górnej części, podtrzymującym czarę w formie spłaszczonej kuli z puklami. Na czarze tarcza herbowa ujęta wolutami z godłem herbu Szaszor lub Orla. Pokrywa drewniana, w kształcie smukłej półkopuły o powierzchni pokrytej srebrzonymi łuskami, obwiedzionej koroną, podzielona żebrami z żabkami i zwieńczona koroną. Nad kopułą sześcioboczna wieżyczka ujęta wolnostojącymi pinaklami. Jej ścianki zakończone trójkątnie z ornamentalnymi grzebieniami, wypełnione wnękami z postaciami aniołów. Nad wieżyczką figura św. Jana Chrzciciela, ubranego w wielbłądzią skórę i płaszcz przerzucony na prawym ramieniu. W prawej dłoni podtrzymuje baranka, w lewej trzyma osadzony na długim trzpieniu krzyż. Na wewnętrznej stronie pokrywy tabliczka z inskrypcją: „CURA ET IMPENSIS / JOSEPHI PAJĄCZEWSKI / CURATI MORAVICEAEN ET / DECANI CZERNICHOVIEN A(NNO) D(OMINI) 1904 A(D) M(AIOREM) D(EI) G(LORIAM)”.

Zarys problematyki artystycznej

Chrzcielnica należy do typowych dzieł powstających w ośrodku kamieniarskim w Dębniku koło Krakowa, który należał do Karmelitów bosych w Czernej. Przez niemal 200 lat, od początku XVII wieku do końca następnego stulecia, kamieniarze tworzyli niemal identyczne chrzcielnice dla kościołów Krakowa i całej Polski. Najpewniej powstała w drugiej połowie XVII wieku, o czym świadczy forma kartusza herbowego z wolutami i herb Orla, być może proboszcza Piotra Stanisława Orłowskiego. Najbliższe jej są chrzcielnice w kościele w Gdowie, Krzeszowicach i Gaju. W 1904 roku wykonano nową pokrywę, która, sądząc z opisu w inwentarzu z 1831 roku, naśladowała wcześniejszą zrobioną „w karpiową łuskę”. W miejscu grupy Chrztu Chrystusa umieszczono postać samego św. Jana Chrzciciela.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Chrzcielnica w kościele w Morawicy powstała w drugiej połowie XVII wieku. Herb Orla na czarze być może wskazuje na fundatora proboszcza Piotra Stanisława Orłowskiego. W 1904 roku wykonano nową pokrywę z inicjatywy proboszcza Józefa Pajączewskiego.

Bibliografia