Ambona

Dzieje zabytku

Dokładny czas powstania ambony nie jest znany. Na podstawie analizy ornamentu akantowego można tylko hipotetycznie stwierdzić, iż powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Po raz pierwszy została wymieniona w aktach wizytacji z 1729 roku. Ambonę odnowiono w 1885 roku.

Opis

Ambona wisząca, przyścienna, umieszczona na ścianie łuku tęczowego, z parapetem dziś nieistniejących schodów od strony prezbiterium i usytuowanej przy nim kaplicy. Kosz ambony założony na rzucie trójliścia z trójkątnymi występami, wsparty na puklowanej konsoli z podwieszoną szyszką. Dolna część ambony wybrzuszona, pokryta rozłożystymi liśćmi akantu, kosz prosty na rzucie odcinków koła z prostokątnymi płycinami wypełnionymi liśćmi akantu, zakończony profilowanym gzymsem. Zaplecek z profilowaną płyciną zakończoną łukiem półkolistym nadwieszonym. Nad koszem baldachim powielający rzut kosza, zwieńczony silnie wystającym gzymsem, z podwieszoną w podniebieniu gołębicą Ducha Świętego na tle glorii promienistej. Nad baldachimem kabłąki w formie spływów wolutowych opatrzonych liśćmi akantu, podtrzymujące koronę zamkniętą z kulą i krzyżem. Parapet schodów z dekoracją w postaci trzech płycin w kształcie równoległoboku obwiedzionych profilowanymi ramami. Płycina w polu łączącym parapet schodów z podestem przed amboną w formie stojącego prostokąta z uszakami, ujętego motywami roślinnymi. Ambona w kolorze czarnym, z zielonymi i czerwonymi imitacjami marmoryzacji, ze złoconymi ornamentami.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona, miejsce odczytywania słowa Bożego w liturgii, w polskiej terminologii często nazywana kazalnicą (od niemieckiego słowa Kanzel), umieszczana była w miejscu, skąd kapłan był najlepiej słyszany przez wiernych, w czasach nowożytnych na zbiegu prezbiterium i nawy lub nawet pośrodku samej nawy kościoła. Jej dekoracje często wiązały się z symboliką kazania, przekazywania słowa Bożego, stąd częsty motyw czterech ewangelistów na koszu i gołębica Ducha Świętego, przez którego obecność Bóg przemawia do wiernych za pośrednictwem kapłana. Forma artystyczna kazalnicy w Spytkowicach jest prosta. Ubogaca ją jedynie wysuszony ornament akantowy popularny w sztuce Europy Środowej na przełomie XVII i XVIII wieku, widoczny w wielu dziełach na terenie Małopolski i Krakowa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W 2002 roku skradziono część dekoracji ornamentalnej, m.in. ażurowe, akantowe wicie w zaplecku, które zrekonstruowano w czasie restauracji w ostatnich latach.

Streszczenie

Ambona w kościele w Spytkowicach powstała na przełomie XVII i XVIII wieku, o czym świadczy ornament akantowy w jej dekoracji. Po raz pierwszy została wspomniana w aktach wizytacji biskupiej z 1729 roku. Należy do dzieł skromniejszych pod względem artystycznym.

Bibliografia