Ambona i konfesjonał

Dzieje zabytku

Ambona została wymieniona w aktach wizytacji biskupa Michała Kunickiego z 1728 roku jako „nowa”. W dokumentacji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie sporządzonej w 1970 roku odnotowano zły stan zachowania (spróchnienie drewna, liczne ubytki motywów ornamentalnych i przemalowania). W 1995 roku została zdemontowana i poddana kompleksowej konserwacji przez Wiktora Kuczewskiego z Krakowa.

Opis

Ambona przyścienna o formach architektonicznych; dostępna jednobiegowymi schodkami od strony prezbiterium. Kosz na rzucie wieloboku, ustawiony na znajdującym się poniżej konfesjonale, ujęty pilastrami o kompozytowych, złoconych kapitelach. Pilastry stojące na wysuniętych przed lico ambony profilowanych postumentach dźwigają wydatny, profilowany i wyłamujący się na osi podpór gzyms. Prostokątne pola kosza są wypełnione złoconym i srebrzonym „suchym” akantem. Fryz i architraw dekorowane złoconym ornamentem kwiatowym. Balustrada schodków pełna o podziałach identycznych jak korpus ambony. Zaplecek ujęty parą pilastrów o kompozytowych, złoconych kapitelach dźwigających pełne, wyłamane na osi podpór belkowanie zwieńczone profilowanym gzymsem. W polu obraz przedstawiający św. Franciszka z Asyżu na tle pejzażu w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym. Święty został ukazany całopostaciowo, frontalnie w brązowym habicie przepasanym sznurem. W lewej dłoni trzyma zamkniętą księgę oraz lilię, prawą wykonuje gest oratorski. U jego lewego boku przedstawiony jeleń. Całość zaplecka ujęta ażurowymi uszami utworzonymi ze złoconego i srebrzonego „suchego” akantu. Baldachim na rzucie połowy ośmioramiennej gwiazdy, zwieńczony złoconą szyszką ustawioną na ażurowej konsoli utworzonej z akantowych wolut; w podniebiu płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle glorii promienistej. Struktura malowana na kolor jasnozielony z jasnobrązowymi elementami. Partie ornamentów złocone i srebrzone; trzony pilastrów marmoryzowane w odcieniach pastelowej zieleni. Konfesjonał na rzucie prostokąta. Przedpiersie ujęte parą pilastrów o gładkich, ciemnozielonych trzonach i złoconych, kompozytowych kapitelach. W polu prostokątna, „uszata” płycina malowana na ciemnozielono. Zaplecek gładki z prostokątną płyciną zamkniętą łukiem nadwieszonym mieszczącym złoconą muszlę palmetową. Boki o linii wklęsło-wypukłej zamknięte od góry akantowymi wolutami. Struktura malowana na kolor jasnobrązowy.

Zarys problematyki artystycznej

Analiza technicznych cech konstrukcji przeprowadzona podczas konserwacji obiektów w 1995 roku pozwoliła stwierdzić, że ambona i konfesjonał zostały wykonane według wspólnej koncepcji, w tym samym warsztacie. Dominujący w dekoracji ambony „suchy” akant, wypełniający pola między pilastrami na korpusie ambony oraz pojawiający się w dekoracji zaplecka, typowy dla sztuki powstałej około 1700 roku, wydaje się potwierdzać wiarygodność przekazów źródłowych i pozwala datować powstanie ambony na pierwszą ćwierć XVIII wieku (przed 1728 rokiem). Jak zauważyła Teresa Małkowska-Holcerowa, choć ambona i konfesjonał wydają się nosić nieco odmienne cechy stylowe od powstałych w podobnym okresie ołtarzy bocznych paczółtowickiej świątyni to ich charakter „mieści się w ramach sztuki barokowej omawianego okresu”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; konserwowana w latach 1994-1995 przez Wiktora Kuczewskiego w Krakowie.

Streszczenie

Drewniany konfesjonał i wsparta na nim ambona zostały wzniesione według wspólnej koncepcji, w tym samym warsztacie snycerskim w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Datowanie obu obiektów potwierdza zapis w wizytacji biskupiej Michała Kunickiego z 1728 roku, w której zostały określone jako „nowe”. Dominujący w dekoracji ambony oraz pojawiający się na zaplecku konfesjonału „suchy” akant to ornament typowy dla sztuki powstałej około 1700 roku. Oba obiekty zostały poddane gruntownej konserwacji w 1995 roku. Prace prowadził Wiktor Kuczewski z Krakowa.

Bibliografia