Krzęcin

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Skawina
Tagi
emigracja epidemia Hallerowie Jan Długosz Józef Haller Kasa Stefczyka kasy Reiffensena konfederacja barska księstwo oświęcimskie księstwo zatorskie Liber retaxationum młyn Norbertanki parcelacja partyzantka potop szwedzki rejestr poborowy ruch ludowy uwłaszczenie wójt zaraza
Autor opracowania
Artur Karpacz
Uznanie autorstwa 4.0

Zabytki

Parafie

Ludzie

Opis topograficzny

Krzęcin leży w dolinie potoków Zelczynka i Sosnówka (Sowieniec), będącą skrajną częścią Pogórza Wielickiego i płaskowyżu Draboża, opadającego łagodnie w kierunku Wisły. Wieś ma charakter zbliżony dla osad nizinnych ulokowanych w sąsiedztwie rzek, z zabudową odchodzącą od głównej drogi, łączącej szosę zatorską od północy z traktem prowadzącym do Kalwarii Zebrzydowskiej na południu. Miejscowość graniczy z Wielkimi Drogami, Zelczyną, Sosnowicami, Grabiami i Polanką Hallera, a w dalszej odległości z Gołuchowicami i Jurczycami, Radziszowem oraz Borkiem Szlacheckim.

Streszczenie dziejów

Początki Krzęcina datuje się na połowę XIII wieku, kiedy wieś stanowiła uposażenie zwierzynieckiego klasztoru Norbertanek. Od 1274 roku osada przynależała do księstwa oświęcimsko-zatorskiego, sięgającego swymi granicami aż pod rzekę Skawinkę. Jan Długosz w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej” (1470-1480) zawarł informację, że na własność konwentu zwierzynieckiego w Krzęcinie składały się aż 24 łany kmiece, płacące zaledwie pół florena czynszu bez dnia pańszczyzny. Na początku XVII stulecia wieś wydzielono formalnie z księstwa zatorsko-oświęcimskiego i wcielono do powiatu krakowskiego. Lata pięćdziesiąte odbiły się w regionie groźną epidemią dżumy, dziesiątkującą tutejszą ludność. Złą sytuację społeczno-gospodarczą pogłębiła wojna ze Szwecją i najazd księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego. Podczas późniejszej konfederacji barskiej w nieodległej Skawinie stacjonował z uzbrojonymi oddziałami Kazimierz Pułaski. W czerwcu 1772 roku prawobrzeżną część Wisły wraz z województwem krakowskim włączono do monarchii austriackiej. Krzęcin wcielono do cyrkułu wielickiego, a majątek norbertanek skonfiskowano. Część dawnych włości klasztornych zakupiła rodzina Hallerów z Frankonii. Początek XIX stulecia upłynął w Galicji na częstych przemarszach wojsk austriackich i licznych epidemiach. Kolejnym tragicznym wydarzeniem był okres nieurodzaju i głodu w latach 1844-1845, skutkujący wystąpieniem chłopów przeciwko dworom i duchownym. W 1848 roku nowy monarcha Franciszek Józef zniósł pańszczyznę w dobrach pańskich i plebańskich. W drugiej połowie XIX wieku liczba mieszkańców Krzęcina szybko rosła, oscylując między 700 a 800 osobami. Przeludnienie wsi galicyjskiej doprowadziła do poszukiwania zarobku na emigracji. W regionie sporadycznie pojawiali się animatorzy życia społeczno-gospodarczego, przekazując wieści o wszelkich nowinkach rolniczych i technologicznych. Dużą popularnością w okolicy cieszył się także ruch ludowy. W 1889 roku Krzęcin należał już do niejakiego Antoniego Günthera. Po wybuchu pierwszej wojny światowej armia carska zbliżyła się do Krakowa. Szczęśliwie Austriakom udało się odeprzeć Rosjan, dzięki czemu cała Galicja Zachodnia uniknęła trudów konfliktu zbrojnego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Krzęcin w podlegał administracyjnie powiatowi wadowickiemu w województwie krakowskim. W czasie drugiej wojny światowej na wieś nałożono obowiązkowe kontyngenty płodów rolnych oraz bydła. Pogarszające się warunki bytowe i panujący terror doprowadziły do zawiązania się oddziałów konspiracyjnych. W styczniu 1945 roku w Krzęcinie pojawiły się pierwsze jednostki armii radzieckiej. Po zakończeniu działań zbrojnych władze komunistyczne przystąpiły do stworzenia nowej administracji w regionie.

Dzieje miejscowości

Osadnictwo na terenie Krzęcina sięga co najmniej XIII wieku. Pierwsza wzmianka źródłowa odnosząca się do miejscowości pochodzi z 1254 roku, kiedy książę krakowski i sandomierski nadał immunitety ekonomiczne i sądowe wsiom należącym do klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu, jednocześnie potwierdzając wszystkie dotychczasowe przywileje oraz uposażenie zgromadzenia. Władca uwolnił mieszkańców osady od różnych powinności książęcych, jak stróża, powóz czy podwody, zezwalając siostrom na czerpanie zysków z karczm, lasów i łąk („thabernis, silvae et pratis”). Z powyższego dokumentu wynika, że Krzęcin wchodził w skład rozległego kompleksu majątkowego krakowskich kanoniczek św. Norberta, ufundowanego w 1164 roku przez słynnego rycerza Jaksę Gryfitę z Miechowa, jednego z pierwszych polskich pielgrzymów do Ziemi Świętej. Niestety nieznana jest dokładna data lokacji Krzęcina na prawie magdeburskim. Wieś funkcjonowała na pewno w drugim ćwierćwieczu XIV stulecia, gdyż wspominają o niej zapiski w akcie z 1335 roku, wytyczającym granice pobliskiego Zorzowa, przynależącego już do opactwa Benedyktynów w Tyńcu. Znani są też lokalni sołtysi z nieco późniejszego okresu, jak choćby Jakub (1365), Paweł (1383), Bartłomiej (1398-1407) czy Mikołaj (1424). W 1439 roku w źródłach wymieniono niejakiego wójta Andrzeja oraz Mikołaja Biedronkę z Krzęcina, sędziów prawa niemieckiego klasztoru zwierzynieckiego. Prepozyt konwentu Norbertanek Andrzej Rusocki procesował się wówczas z kmieciem Janem Dobczyckim o miejscowe sołectwo. Pod przysięgą trzech świadków oraz w obecności kasztelana i starosty krakowskiego Jana z Czyżowa Rusocki otrzymał 100 grzywien i 100 półgrzywien rekompensaty za utracony majątek. Warto tutaj nadmienić, że od 1274 roku „ius supremum” należało do książąt oświęcimsko-zatorskich, dzierżących niniejsze tereny aż po granicę rzek Skawy i Skawinki. Tym samym Krzęcin na ponad 150 lat znalazł się w granicach sąsiedniego księstwa, zhołdowanego dopiero w 1454 roku przez Kazimierza Jagiellończyka. Nieco wcześniej wójt zwierzyniecki Mikołaj Grzymała zastawił dobra klasztorne niejakiemu Koźbiałowi, mieszczaninowi krakowskiemu. Co gorsza, w 1445 roku Mikołaj z Brzezia Lanckoroński najechał i zagarnął Krzęcin, którego wartość wyceniano wówczas na 1000 grzywien. Kolejny konflikt wybuchł w 1477 roku, kiedy oficjał krakowski bezpodstawnie oskarżył Gretę (Grytę) Szolwicową (Scholwiczową), dziedziczkę sołectwa i dziesięcin, o nielegalne gospodarowanie majątkiem. Sprawa trafiła nawet na dwór monarszy, lecz zgodnie z obowiązującymi kompetencjami król polecił rozstrzygnąć spór sądowi ziemskiemu w Zatorze. Jednak na nic się to zdało, skoro już pięć lat później włości w zastawie za 660 florenów trzymał mieszczanin Tomasz Gniazdek. Finalnie prepozyt klasztoru Norbertanek imieniem Tomasz postanowił w 1484 roku wykupić sołectwo w Krzęcinie wraz z książęcymi prawami zwierzchnimi (m.in. do patronatu nad kościołem parafialnym), przekazanymi pod koniec XV wieku sędziemu Mikołajowi Strzale za 200 florenów.

Kronikarz Jan Długosz w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej” (1470-1480) poświęcił dużo miejsca sytuacji gospodarczej we wsi. Na własność konwentu zwierzynieckiego w Krzęcinie składały się aż 24 łany kmiece (około 250 ha), z których płacono zaledwie pół florena czynszu i nie odrabiano ani dnia pańszczyzny! Zboże z dziesięcin sprzedawano na targu w Krakowie, oddając po 2 korce miary zatorskiej (około 1000 litrów)! W miejscowości działał folwark klasztorny z młynem, sześcioma stawami, karczmą (4 grzywny czynszu) oraz z „dobrymi lasami i łąkami”. Według „Księgi dochodów z beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529” (tzw. Liber retaxationum) norbertanki pobierały tylko 6 grzywien czynszu od wszystkich kmieci, a sołectwo dzierżył kasztelan gnieźnieński Piotr Opaliński. W 1541 roku doszło do sporu pomiędzy prepozytem klasztoru Andrzejem a Janem Strzałą z Sosnowic, który zajął i zaorał role w Krzęcinie. W odwecie ludzie wynajęci przez duchownego najechali grunty w Sosnowicach, wyrządzając szkody na 200 grzywien. Ostatecznie komisarze wyznaczeni z powiatów zatorskiego i krakowskiego w celu polubownego zakończenia konfliktu rozgraniczyli wsie wzdłuż nowo usypanych kopców oraz istniejących potoków, łąk i lasów. W rejestrze poborowym z 1581 roku odnotowano nieokreślony podatek od 10 łanów, 6 zagrodników bez roli i 4 komorników bez bydła. W Krzęcinie funkcjonował wówczas kompleks budynków gospodarczych, składający się z folwarku ze spichlerzem, oborami i stodołą oraz z browaru i piekarni.

Na początku XVII stulecia Krzęcin wydzielono z księstwa zatorsko-oświęcimskiego i wcielono do powiatu krakowskiego. W kolejnym spisie podatków na utrzymanie wojska zaciężnego w Rzeczpospolitej z 1629 roku wymieniono zarządcę folwarku Wojciecha Skawińskiego. Od 11 łanów uiszczono 44 floreny, od 6 zagrodników bez pól 3 floreny, a od 4 komorników bez bydła 1 florena. Początek lat pięćdziesiątych zaznaczył się w regionie zarazą dziesiątkującą tutejszą ludność (w sąsiedniej Skawinie w okresie 1651-1652 wymarła niemal połowa mieszkańców miasta). Nie najlepszą sytuację społeczną pogłębiła wojna ze Szwecją i najazd księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego w 1657 roku. Szwedzi ponownie opanowali część Małopolski w pierwszej fazie wojny północnej, zajmując w 1702 roku wzgórze wawelskie. Parę lat później do dawnej stolicy Rzeczpospolitej dotarła epidemia dżumy, szybko rozprzestrzeniając się poza mury miejskie. Jeżeli wierzyć lokalnej tradycji to w Krzęcinie przetrwały jedynie dwie rodziny – Zięcikowie i Kumalowie. Reszta ocalałych miała się rozproszyć po innych osadach należących do klasztoru zwierzynieckiego. W 1746 roku spłonął dwór z folwarkiem, spichlerzem i oborą oraz zabudowania browaru, który wcześniej przynosił norbertankom wysoki dochód z arendy (300 złotych rocznie).

W czasie konfederacji barskiej w nieodległej Skawinie stacjonował z uzbrojonymi oddziałami Kazimierz Pułaski. Po przegranej bitwie na wzgórzach Beskidu Makowskiego garstka Polaków schroniła się w Tyńcu, zdobytym przez Austriaków tuż przed podpisaniem traktatu rozbiorowego w czerwcu 1772 roku. Prawobrzeżną stronę Wisły wraz z województwem krakowskim włączono do monarchii habsburskiej. Tereny zaboru austriackiego ze stolicą we Lwowie podzielono na cyrkuły z podporządkowanymi im dominiami, czyli majątkami ziemskimi oraz magistratami miejskimi. Krzęcin wcielono do cyrkułu wielickiego, zamienionego później na myślenicki. Dekretem cesarskim z 1781 roku zniesiono jurysdykcję polskich biskupów, przeorów i opatów nad ich wiernymi na terenie nowo utworzonego Królestwa Galicji i Lodomerii. Następnie przystąpiono do likwidacji tych klasztorów, które nie prowadziły działalności wychowawczej, duszpasterskiej i opiekuńczej. W efekcie skasowano większość konwentów w Małopolsce, a pozostałe po nich dobra zasiliły tzw. fundusz religijny. Część skonfiskowanych włości norbertanek z Krzęcinem i Polanką zakupiła rodzina Hallerów z Frankonii, chlubiąca się swymi korzeniami sięgającymi do słynnego drukarza Jana, żyjącego na przełomie XV i XVI wieku. W rzeczywistości Hallerowie pochodzili od Józefa Antoniego z tyrolskiej wsi Gossensas (obecnie Colle Isarco), który osiedlił się w Krakowie dopiero od około 1740 roku. Razem z kuzynem Baltazarem Girtlerem szybko wzbogacili się na handlu wschodnimi „korzeniami” i suknem, żeniąc się z córkami bogatego patrycjusza miejskiego Franciszka Laskiewicza. W 1795 roku Marcin Alojzy otrzymał od cesarza Franciszka II tytuł szlachecki (hrabiowski), dodając do nazwiska predykat Hallenburg. Jego spadkobiercą został Józef Antoni młodszy (1783-1850), absolwent wydziału prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim i urzędnik Wolnego Miasta Krakowa.

Początek XIX stulecia upłynął w Galicji na częstych przemarszach wojsk austriackich, toczących boje z armią Napoleona Bonaparte. W 1809 roku północną część Galicji Zachodniej zajęły polskie oddziały Księstwa Warszawskiego. Powroty żołnierzy po bitwie pod Lipskiem w 1813 roku wywołały w regionie epidemię ospy. Następna zaraza wybuchła w 1831 roku, kiedy w okolicy szalała cholera. Kolejnym tragicznym wydarzeniem był okres nieurodzaju i głodu w latach 1844-1845, skutkujący wystąpieniem zdesperowanych chłopów, podburzonych notabene przez zaborcę, przeciwko panom i księżom. Szczęśliwie Hallerowie przebywali wtedy poza swoimi dobrami (ofiarą rabacji padł natomiast krzęciński wikary). Wiosna Ludów w monarchii habsburskiej zmusiła cesarza Ferdynanda I do abdykacji, a państwo do gruntownych zmian na płaszczyźnie administracyjnej, gospodarczej i społecznej. W 1848 roku nowy władca Franciszek Józef zniósł pańszczyznę w majątkach dworskich i plebańskich, zamieniając przymusowe świadczenia na czynsze pieniężne. Z jednej strony wiązało się to z utratą darmowej siły roboczej w folwarkach, które, chcąc się utrzymać, musiały zatrudnić i opłacić pracowników. Z drugiej, chłopi doprowadzeni przez lata do niewielkiej inicjatywy ekonomicznej zaczęli powoli wykazywać oznaki przedsiębiorczości i mobilności. Zabór austriacki podzielono wówczas na dwa okręgi z centrami politycznymi we Lwowie i Krakowie. Wprowadzono także urząd namiestnika czuwającego nad całą prowincją, przeorganizowaną z dawnych dominiów na powiaty i gminy. W połowie lat sześćdziesiątych XIX wieku Królestwo Galicji i Lodomerii uzyskało szeroką autonomię z własnym sejmem krajowym, szkolnictwem oraz urzędowym językiem polskim. Liczba mieszkańców Krzęcina szybko rosła, wynosząc w 1869 roku 666 osób, w 1880 – 775, a w 1892 – 792, z czego większość stanowiły kobiety. Widoczny niski przyrost naturalny w końcu XIX wieku spowodowany był nadal słabymi warunkami sanitarnymi (co za tym idzie wysoką śmiertelnością dzieci) oraz poszukiwaniem zarobku na emigracji. Szansy na lepsze życie upatrywano w tymczasowej pracy w przemyśle, hutnictwie i górnictwie w Niemczech i Francji oraz na tzw. saksach w Danii, Czechach czy na Węgrzech. Jednocześnie w regionie pojawiali się animatorzy życia społecznego, wpływając na zawiązywanie się różnych organizacji samopomocowych oraz przekazując wieści o wszelkich nowinkach w zakresie uprawy ziemi i wykorzystaniu maszyn rolniczych. Dużą popularnością w okolicy cieszył się ruch ludowy, którego liderzy zorganizowali w 1907 roku w pobliskiej Woli Radziszowskiej wiec chłopski dla mieszkańców powiatów wadowickiego i myślenickiego. Część rodziny Hallerów w 1880 roku opuściła włości, przenosząc się do Lwowa na stanowiska kierownicze galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Siedem lat wcześniej w Jurczycach urodził się i wychowywał przyszły generał Józef, ochrzczony w kościele parafialnym w Radziszowie przez tamtejszego proboszcza Marcelego Zausa. Według spisów majątków ziemiańskich przeprowadzonych w 1889 roku przez Jana Bigo Krzęcin należał już do Antoniego Günthera. Dialektowi miejscowych chłopów przyglądał wówczas się urodzony tutaj Stanisław Dobrzycki, który w 1898 roku doktoryzował się na podstawie dysertacji zatytułowanej „O mowie ludowej we wsi Krzęcinie”. W 1901 roku mianowano go profesorem nadzwyczajnym szwajcarskiego Uniwersytetu we Fryburgu, gdzie objął Katedrę Literatur i Języków Słowiańskich.

Zamach na arcyksięcia Ferdynanda Habsburga 28 czerwca 1914 w Sarajewie doprowadził do wybuchu pierwszej wojny światowej. Jesienią armia carska zbliżyła się do Krakowa, wprawiając ludność w przerażenie. Co gorsza, w okolicy stacjonowały wojska austro-węgierskie, konfiskując żywność oraz zwierzęta gospodarcze. Szczęśliwie w 1915 roku udało się odeprzeć Rosjan, dzięki czemu cała Galicja Zachodnia uniknęła większych zniszczeń, grabieży i gwałtów ze strony zdemoralizowanych żołnierzy. Nie najlepszą sytuację cywilów pogłębiły epidemia tyfusu oraz grypy tzw. hiszpanki, szalejąca w latach 1917-1918. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Krzęcin podlegał administracyjnie powiatowi wadowickiemu w województwie krakowskim. W okresie międzywojennym najliczniejszą grupą społeczną pozostawali chłopi, uprawiający małe gospodarstwa nieprzekraczające 10 ha. Dużą popularnością w regionie nadal cieszyło się Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”. Podczas wielkiego kryzysu (1929-1934) podejmowano próby restrukturyzacji rolnictwa, lecz nie uratowało to wsi od stopniowego wyludniania się, związanego z emigracją zarobkową w różne miejsca w kraju oraz za granicą. W latach 1935-1939 wzniesiono nowy budynek Kasy Stefczyka, działającej od 1907 roku jako Kasa Reiffeisena.

Druga wojna światowa i okupacja hitlerowska były dla Krzęcina trudnym okresem w długich dziejach osady. Po zakończeniu kampanii wrześniowej granicę między III Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem wytyczono na Skawie. Na wieś nałożono obowiązkowe kontyngenty płodów rolnych oraz bydła (z powodu niedoborów jedzenia i złych warunków sanitarnych w regionie wybuchła epidemia czerwonki). Rozpoczęto również przymusowy pobór mężczyzn do służby budowlanej „Baudienst”, kierując ich najpierw do obozu pracy w Płaszowie pod Krakowem. Pogarszające się warunki bytowe i wszechobecny terror doprowadziły do zawiązania się oddziałów konspiracyjnych Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Na początku 1944 roku cudem nie doszło do pacyfikacji sąsiednich Woli i Radziszowa. Naziści przeprowadzili wówczas obławę, poszukując ludzi ukrywających się przed wywozem na roboty w głąb Rzeszy. Po stłumieniu powstania warszawskiego jesienią 1944 roku we wsi znalazło opiekę kilka ocalałych rodzin, zamieszkując razem z Polakami wypędzonymi dużo wcześniej z województwa poznańskiego. W obliczu posuwającej się w zawrotnym tempie armii radzieckiej wojska niemieckie okazały się niezdolne do stawienia większego oporu, kapitulując ostatecznie w styczniu 1945 roku.

Po zakończeniu wojny oddziały partyzanckie walczące w okolicy ze stalinowskim reżimem zostały rozbite dopiero u schyłku lat czterdziestych XX wieku. W tym czasie władze komunistyczne przystąpiły do stworzenia nowej administracji w regionie, która miałaby się zająć przede wszystkim realizacją reformy rolnej i parcelacją gospodarstw większych niż 50 ha. Krzęcin wchodził dotychczas w skład rozległej gminy Skawina, zmieniając zwierzchność samorządową wraz z reformą z 1954 roku, powołującą Gromadzkie Rady Narodowe. Rozpoczęto wówczas starania o elektryfikację wsi, ukończoną przed 1960 rokiem. Po kolejnych zmianach administracyjnych z 1975 roku Krzęcin pozostał w województwie krakowskim.

Ciekawostki

Ponoć w Krzęcinie mieli się osiedlić tatarscy jeńcy po pochwyceniu kilku zagonów w czasie oblężenia klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu w 1241 roku.

W spisie ról z 1678 roku odnotowano nazwiska kilku rodzin kmiecych, m.in. Kochan, Wyrwa, Polak, Sekuła, a także Kumala, Kolasa czy Kurowski. Większość z nich przetrwała do dziś i nadal jest używana.

Kalendarium

1
1164

Krzęcin wchodził w skład kompleksu majątkowego krakowskich kanoniczek św. Norberta na Zwierzyńcu ufundowanego przez rycerza Jaksę Gryfitę z Miechowa.

2
1254

Pierwsza źródłowa wzmianka dotycząca Krzęcina.

3
1274

Od tego czasu Krzęcin na okres 150 lat znalazł się w granicach innego księstwa oświęcimsko-zatorskiego.

4
od 1325 do 1327

Świątynia parafialna w Krzęcinie została wymieniona po raz pierwszy w źródłach pisanych - moment rejestrowania daniny na rzecz Stolicy Apostolskiej.

5
1335

Miejscowość została wspominana w zapiskach w akcie wytyczającym granice pobliskiego Zorzowa.

6
od 1335 do 1336

Parafia jest wymieniana w spisach świętopietrza.

7
od 1343 do 1344

Parafia jest wymieniana w spisach świętopietrza.

8
1354

Wartość parafii oszacowano na zaledwie 1 i pół grzywny.

9
1365

Sołtysem Krzęcina był niejaki Jakub.

10
1383

Sołtysem Krzęcina był niejaki Paweł.

11
od 1398 do 1400

Sieciej (Sieciesław) jest wymieniany w źródłach jako proboszcz parafii.

12
od 1398 do 1407

Sołtysem Krzęcina był niejaki Bartłomiej.

13
1424

Sołtysem Krzęcina był niejaki Mikołaj.

14
1439

W źródłach wymieniono wójta Andrzeja i Mikołaja Biedronkę jako sędziów prawa niemieckiego klasztoru zwierzynieckiego. W tym czasie prepozyt konwentu Andrzej Rusocki toczył proces z Janem Dobczyckim o miejscowe sołectwo. W rezultacie Rusocki otrzymał 100 grzywien i 100 półgrzywien za utracony majątek.

15
1455

Mikołaj z Brzezia Lanckoroński najechał i zagarnął Krzęcin.

16
15 wiek

Wójt Mikołaj Grzymała zastawił dobra klasztorne niejakiemu Koźbiałowi.

17
15 wiek

Prepozyt klasztoru norbertanek – Tomasz, przekazał sołectwo w Krzęcinie sędziemu Mikołajowi Strzale.

18
od 1470 do 1480

Jan Długosz obszernie pisał o gospodarczej sytuacji Krzęcina w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej”

19
1477

Wybuchł konflikt w którym oficjał krakowski oskarżył Gretę Szolwicową będącą dziedziczką sołectwa o nielegalne gospodarowanie majątkiem. Spór trafił do sądu ziemskiego w Zatorze.

20
1480

Jan Długosz w "Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis" odnotował drewniany kościół p.w. Wniebowzięcia Matki Boskiej.

21
1482

Włości po Szolwicowej otrzymał Tomasz Gniazdek w zastawie za 660 florenów.

22
1484

Prepozyt klasztoru norbertanek – Tomasz, wykupił sołectwo w Krzęcinie z prawami zwierzchnimi za 200 florenów.

23
1490

Spór między lokalnym plebanem Klemensem, a proboszczem sąsiedniej Woli Radziszowskiej o dziesięcinę z folwarku w Gołuchowcu.

24
1529

Według tzw. "Liber retaxationum" z 1529 r. miejscowy duszpasterz Stanisław z Sącz pobierał dziesięciny snopowe z Krzęcina i okolicznych miejscowości.

25
1529

Według „Liber retaxationum” sołectwo nad Krzęcinem dzierżył Piotr Opaliński, a norbertanki pobierały 6 grzywien czynszu od wszystkich kmieci.

26
1541

Doszło do sporu między prepozytem klasztoru – Andrzejem, a Janem Strzałą z Sosnowic, który zajął część Krzęcina. W efekcie miejscowości Krzęcin i Sosnowic zostały na nowo rozgraniczone.

27
1581

W rejestrze poborowym odnotowano nieokreślony podatek od 10 łanów, 6 zagrodników bez roli i 4 komorników bez bydła. W tym czasie w miejscowości funkcjonował kompleks budynków gospodarczych.

28
od 1595 do 1598

Powstają pierwsze protokoły wizytacyjne które opisują świątynię krzęcińską jako niewielką budowlę drewnianą z trzema ołtarzami i dwoma dzwonami.

29
od 16 wiek do 17 wiek

Według lokalnej tradycji po epidemii dżumy w miejscowości przeżyły dwie rodziny. Reszta ocalałych była rozproszona po pobliskich osadach.

30
17 wiek

Krzęcin wydzielono z księstwa zatorsko-oświęcimskiego i wcielono go do powiatu krakowskiego.

31
16 wiek

Przy parafii działa szkoła której rektorem jest Maciej Skibulec z Żywca.

32
1629

Zarządcą majątku w Krzęcinie był Wojciech Skawiński.

33
1663

Wizytacja biskupa Mikołaja Oborskiego.

34
17 wiek

Krzęcin wcielono do cyrkułu wielickiego, zamienionego potem na myślenicki.

35
17 wiek

W Krzęcinie panowała zaraza dziesiątkująca ludność.

36
18 wiek

Poświęcono dwa ołtarze boczne ze sceną Bożego Narodzenia oraz wizerunkiem św. Jana Nepomucena.

37
18 wiek

Posługę duszpasterską pełnił wówczas ksiądz Antoni Żołędziowski.

38
1700

Poświęcenie świeżo ukończonej budowli.

39
1704

Wizytacja biskupa krakowskiego Kazimierza Łubieńskiego.

40
1746

Spłonął dwór z folwarkiem, spichlerzem i oborą, a także zabudowania browaru.

41
1781

Na mocy dekretu cesarskiego zaczęto likwidować klasztory, które nie prowadziły działalności wychowawczej. Część włości norbertanek z Krzęcin została zakupiona przez rodzinę Hallerów z Frankonii.

42
od 19 wiek do 19 wiek

Rodzina Hallerów rodem z Tyrolu dzierżyła wieś razem z prawem patronatu do lokalnej świątyni.

43
1880

Liczba ludności w Krzęcinie wynosiła 775 osób.

44
1813

Wybuchła epidemia ospy.

45
1831

Wybuchła epidemia cholery.

46
1835

Z polecenia władz zaborczych spisano inwentarz kościoła w języku niemieckim.

47
od 1844 do 1845

Panował okres głodu i nieurodzajów. Doszło do wystąpienia chłopów.

48
1869

Liczba ludności w Krzęcinie wynosiła 666 osób.

49
1886

Z inicjatywy dziekana i proboszcza Franciszka Wolffa rozebrano dzwonnicę i rozbudowano świątynię według projektu małopolskiego artysty Józefa Niedźwiedzkiego.

50
1887

Biskup diecezji krakowskiej Albin Dunajewski konsekruje przebudowaną świątynię. Przypadkowo zmieniono wówczas w kurii wezwanie świątyni na Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

51
1889

Krzęcin należał do Antoniego Gϋnthera, według spisów majątków ziemskich.

52
1891

W inwentarzu odnotowano, iż Austriacy już dawno temu zarekwirowali całe złotnictwo (przeznaczając je na potrzeby wojenne prowadzone w latach 1808-1810).

53
1892

Liczba ludności w Krzęcinie wynosiła 792 osób.

54
1898

Pochodzący z Krzęcina Stanisław Dobrzycki doktoryzował się na podstawie pracy „O mowie ludowej we wsi Krzęcinie” poświęconej dialektowi miejscowych chłopów.

55
19 wiek

Założono cmentarz z murowaną kaplicą i mniejszymi kapliczkami (w odległości około 200 metrów od kościoła).

56
20 wiek

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Krzęcin podlegał powiatowi wadowickiemu w województwie krakowskim. Najliczniejsza grupą społeczną byli wtenczas chłopi, a dużą popularnością cieszyło się Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”.

57
20 wiek

Na wieś nałożono obowiązkowe kontyngenty płodów rolnych i bydła oraz rozpoczęto przymusowy pobór mężczyzn do służby budowlanej w obozie pracy w Płaszowie pod Krakowem.

58
20 wiek

Proboszcz Wojciech Karabuła zelektryfikował kościół wraz z plebanią i zabudowaniami gospodarczymi.

59
1901

Dzięki staraniom ówczesnego proboszcza Edwarda Ślaskiego i kolatora Antoniego Günthera odremontowano zawaloną wieżę kościoła.

60
1901

Stanisław Dobrzycki z Krzęcina został mianowany profesorem nadzwyczajnym szwajcarskiego Uniwersytetu we Fryburgu. Prowadził tam Katedrę Literatur i Języków Słowiańskich.

61
od 1935 do 1939

W miejscowości wzniesiono nowy budynek Kasy Stefczyka, która działała w miejscowości od 1907 roku jako Kasa Reiffeisena.

62
1952

Strop nawy pokryto polichromią (z niebieskim tłem i sceną obrazującą Maryję z Dzieciątkiem przekazującą różaniec św. Katarzyny Sieneńskiej świętemu Dominikowi).

63
1954

Do tej pory Krzęcin wchodził w skład gminy Skawina. Powołano Gromadzkie Rady Narodowe. Rozpoczęto starania o elektryfikację wsi.

64
1960

Przed tym rokiem zakończono starania o elektryfikację wsi.

65
1975

Nastąpiły kolejne zmiany administracyjne w efekcie których Krzęcin pozostał w województwie krakowskim.

66
1980

Rozpoczęto prace przy nowych kaplicach w Pozowicach, Facimiechu i Borku Szlacheckim, gdzie powołano osobną parafię p.w. Zwiastowania Pańskiego.

67
20 wiek

Przeprowadzono gruntowny remont wnętrza kościoła parafialnego oraz wzmocniono strukturę wieży. Uporządkowano także otoczenie świątyni.

Bibliografia

Spiechowicz-Jędrys Agnieszka, "Krzęcin. Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi", Kraków 2004
Bukowski Waldemar, "Krzęcin" , Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3 , s. 230-233
Dobrzycki Stanisław, "O mowie ludowej we wsi Krzęcinie", Kraków 1898
"Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Warszawa 1880-1902
Zinkow Julian, "Wokół Tyńca i Skawiny. Przewodnik monograficzny", Kraków 1995
Dobrowski Stanisław Józef, "Między Skawą a Skawinką", Warszawa-Kraków 1986
Orłowski Marek, "Generał Józef Haller (1873-1960)", Kraków 2007

Jak cytować?

Artur Karpacz, "Krzęcin", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/miejscowosci/krzecin

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności