Matka Boska Różańcowa

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane. W inwentarzu z 1835 roku odnotowano w tym miejscu drewniany ołtarz z obrazem św. Jana Nepomucena wymiennie z wizerunkiem św. Franciszka, malowany na niebiesko, skromny w formie. W inwentarzu z 1891 roku wspominno już o ołtarzu „w stylu baroku”, biało-złotym, z wizerunkiem Matki Boskiej Różańcowej, w drewnianej, srebrzonej sukience wymiennie z wizerunkiem malowanego olejnie Najświętszego Serca Marii oraz przedstawieniem św. Franciszka.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego od góry łukiem półokrągłym z przedstawieniem Matki Boskiej Różańcowej. Większość kompozycji zajmuje Matka Boska tronująca na srebrnych chmurach, podtrzymująca obiema rękami Dzieciątko Jezus. Maria ma owalną twarz o łagodnym wyrazie, niebieskie oczy, wąski nos oraz niewielkie, czerwone usta, a na policzkach delikatne rumieńce. Ona, oraz pozostałe postacie sceny mają aplikowane sukienki. Maria jest ubrana w złotą suknię i srebrny welon, szaty marszczą się drobnymi, równoległymi fałdami, które układają się w różnych kierunkach. Dzieciątko stoi na srebrnej poduszce leżącej na kolanach Matki, obie ręce wyciąga w stronę klęczącego poniżej św. Dominika, prawą podaje mu aplikowany różaniec. Jezus ma owalną twarz z zaokrąglonymi policzkami, mały nos i różowe usta. Głowę okalają mu krótkie, kręcone, brązowe włosy. Jest ubrany w krótką, złotą sukienkę. Obie postacie mają na głowach korony zamknięte, wokół nich umieszczono 12 gwiazdek. Z lewej strony kompozycji u dołu klęczy św. Dominik. Prawą rękę wyciąga w stronę różańca, głowę unosi do góry, patrzy na scenę przed sobą. Ma długi, prosty nos, krótką brodę oraz wąsy, na głowie wyciętą tonsurę. Jest ubrany w habit, który również marszczy się drobnymi fałdami. Ponad nim, przy brzegu kompozycji są dwie uskrzydlone główki anielskie. Tło stanowią żółte obłoki. Obraz otacza złota, profilowana rama.

Zarys problematyki artystycznej

Wizerunki Matki Boskiej Różańcowej pojawiły się w sztuce w okresie rozpowszechniania się ustalonej formy modlitwy. Pierwsze bractwo różańcowe powstało przy klasztorze Dominikańskim w Kolonii w końcu XV wieku, św. Dominika uznano po latach za pierwszego krzewiciela różańca maryjnego. Powstające coraz powszechniej bractwa różańcowe i potrzeba istnienia osobnych, brackich ołtarzy, spowodowała pojawienie się na terenie Niemiec pierwszych obrazów różańcowych, które na tereny Rzeczypospolitej przywędrowały w pierwszej połowie XVI wieku.
Obecny w bocznym ołtarzu typ przedstawienia, w którym Matka Boska przekazuje różaniec św. Dominikowi, założycielowi zakonu Dominikanów wykształcił się w sztuce włoskiej na przełomie XVI i XVII wieku. Scena nawiązuje do treści legendy, według której w 1212 roku na wyspie Albi, w klasztorze Prouille św. Dominikowi ukazała się Matka Boska i podarowała mu różaniec oraz zachęciła go do odmawiania modlitwy na cześć tajemnic radosnych, bolesnych i chwalebnych Jej życia oraz prosząc o jej rozpropagowanie. Jedno z najstarszych polskich przedstawień tego typu znajduje się w kaplicy różańcowej przy dominikańskim kościele św. Jacka i Doroty w Piotrkowie Trybunalskim.
Obraz nosi cechy malarstwa XVIII wieku, co można poznać po skośnej kompozycji sceny, tanecznej pozie Dzieciątka oraz fizjonomii uskrzydlonych główek anielskich widocznych z lewej strony płótna, typowych dla całego okresu baroku. Jednak informacje archiwalne oraz dziewiętnastowieczny sposób malowania odkrytych partii ciał świętych postaci każą datować to dzieło raczej na XIX wiek.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Obraz przeszedł zmiany, widać ślady po cięciu płótna wokół rączki Dzieciątka.

Streszczenie

Obraz przedstawiający Matkę Boską Różańcową umieszczony w bocznym ołtarzu powstał w XIX wieku, ale wykazuje wiele cech malarstwa późnobarokowego. Opiera się na wzorze ikonograficznym wykształconym na przełomie XVI i XVII wieku.

Bibliografia