Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny

Dzieje zabytku

Prawdopodobne obraz powstał wraz z całym ołtarzem w latach 1700-1703 z fundacji księdza Andrzeja Strzałkowskiego. Ołtarz po raz pierwszy odnotowano w dwóch aktach wizytacji z 1728 roku: „Altaria […] 2-dum in majori choro à parte dextra S. Petri ad vincula elegantis structurae portatile. Mensam habet muratam”, następnie w wizytacji z 1748 roku „4tõ In majori choro S. Petro dicatõ, deaurato, ejus mensa murata per medium scissa, gradus unicus lapideus ruptus”, a także w 1783 roku „trzeci ołtarz […] z obrazem Sgo Piotra i Sgo Antoniego”. Pierwotnie na tym ołtarzu była ustawiona gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, która obecnie znajduje się w Muzeum Archidiecezjalnym Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie. Ołtarz wraz z rzeźbami oraz obramieniami obrazów został odnowiony w 1823 roku staraniem księdza Jana Tymińskiego, który „kazał poodnawiać ołtarzów pięć nadpsutych przez zaciekanie deszczów”. Prace przeprowadził miejscowy organista Wojciech Kozub „tak co do dorabiania sztuk snycerskich w figurach popsutych przez zaciek deszczów, iż snycerz lepiey nie potrafi, iako też przez danie nowego grontu i farb, niemniey srebra y złota tymże figurom i ramom w ołtarzach”. Kolejną konserwację ołtarza przeprowadził Bronisław Stelmachniewicz w 1885 roku, na której koszt złożyli się parafianie z Czubrowic, Szklar i Zawady, co zostało odnotowane z tyłu ołtarza. Ostatnia konserwacja została przeprowadzona w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Opis

Obraz w kształcie medalionu z przedstawieniem sceny Zaśnięcia Matki Boskiej. Kompozycja wielopostaciowa. W centrum łoże, zasłane białym prześcieradłem z białą poduszką, na którym leży Matka Boska z głową z prawej strony obrazu, z dłońmi złożonymi na piersiach. Twarz owalna z drobnymi ustami, długim nosem i zamkniętymi oczami, okolona długimi i ciemnobrązowymi włosami. Wokół głowy ma promienisty nimb. Ubrana jest w białą suknię z długimi rękawami, gęsto drapowaną, a do pasa przykrywa ją niebieska narzuta zdobiona w złote gwiazdki. Po obu stronach obrazu stoją dwie grupy apostołów, po sześciu z każdej strony. Apostołowie są zwróceni ku Matce Bożej, w dłoniach trzymają długie, wąskie i zapalone świece. Po lewej stronie obrazu, jako pierwszy ukazany jest św. Jana Ewangelista, który w lewej dłoni trzyma kociołek, a w prawej kropidło. Ubrany jest w zieloną suknię oraz czerwony płaszcz. U góry obrazu jest podwieszona poziomo czerwona kotara, spośród której przebija się smuga żółtego światła. Przed łóżkiem ustawiony jest niski stołek i para butów [?]. Kolorystyka obrazu ciemna, stonowana z odznaczającymi się czerwonymi elementami. Rama wąska, profilowana i złocona. Obraz ujęty jest rzeźbionym wieńcem wawrzynu w kolorach zielonym i złotym spiętym u góry i na dole dwoma srebrno-złotymi kwiatkami.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawia Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny – scenę, która nie została opisana na kartach Pisma Świętego. W sztuce często więc wykorzystywano pisma apokryficzne, poświęcone temu wydarzeniu tj. „Księga o przejściu Marii” z II wieku, „Księga o zaśnięciu Marii” z VII wiek, czy „Złota Legenda” Jakuba de Voragine z XIII wieku. Omawiany obraz nawiązuje do kompozycji wykształconych jeszcze w sztuce bizantyjskiej, w których Matkę Bożą ułożoną horyzontalnie na łożu ze skrzyżowanymi na piersi rękami otacza grupa apostołów. Od XV wieku scena ta została umieszczona we wnętrzu architektonicznym przez niderlandzkich artystów. U góry zawieszona jest czerwona kotara, sugerująca że jesteśmy świadkami tajemnicy, która właśnie została przed nami odsłonięta. Niestety nie znany jest autor dzieła. Fundatorem ołtarza, w którym umieszczono omawiany obraz jest ksiądz Andrzej Strzałkowski, pleban racławicki w latach 1684-1704, a wcześniej wikary w kościele Wszystkich Świętych w Krakowie. W świątyni w Racławicach, na ścianie zachodniej, pod chórem muzycznym znajdują się jego portret oraz epitafium. Drugi wizerunek duchownego został umieszczony na ołtarzu Ukrzyżowania w obrazie stanowiącym tło krucyfiksu w polu głównym nastawy. Fundator został ukazany wraz z pięcioma członkami Bractwa Ubogich Chrystusa Pana między Matką Bożą, a krucyfiksem. Z jego ust płynie modlitwa: „Qui me plasmasti miserere mei” („Któryś mnie utworzył, zmiłuj się nade mną”).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Warstwa malarska silnie ściemniała i zabrudzona, spłowiały werniks.

Streszczenie

Prawdopodobne obraz powstał wraz z całym ołtarzem w latach 1700-1703 z fundacji księdza Andrzeja Strzałkowskiego. Obraz przedstawia Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny – scenę, która nie została opisana na kartach Pisma Świętego. W sztuce często więc wykorzystywano pisma apokryficzne, poświęcone temu wydarzeniu tj. „Księga o zaśnięciu Marii” z VII wieku i „Księga o przejściu Marii” z II wieku, czy „Złota Legenda” Jakuba de Voragine z XIII wieku. Omawiany obraz nawiązuje do kompozycji wykształconych jeszcze w sztuce bizantyjskiej, w których Matkę Bożą ułożoną horyzontalnie na łożu ze skrzyżowanymi na piersi rękami otacza grupa apostołów. Od XV wieku scena ta została umieszczona we wnętrzu architektonicznym przez niderlandzkich artystów. U góry zawieszona jest czerwona kotara, sugerująca że jesteśmy świadkami tajemnicy, która właśnie została przed nami odsłonięta.

Bibliografia