Zaśnięcie Marii

Dzieje zabytku

Pierwotnie obraz znajdował się w ołtarzu Przemienienia Pańskiego w kościele św. Anny w Krakowie. Obraz sprowadził do Mszany Dolnej proboszcz parafii Jan Kazimierz Bełza w 1689 roku. Dzieło poddano konserwacji w latach 1963-1965 w pracowni Juliusza Makarewicza.

Opis

Obraz w formie zbliżonej do kwadratu z przedstawieniem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w otoczeniu dwunastu Apostołów. Na pierwszym planie omdlewająca Matka Boska zwrócona delikatnie w prawo z głową skierowaną w przeciwną stronę. Jej dłonie podtrzymuje para klęczących apostołów zwróconych ku niej, a jej ramiona kolejni dwaj apostołowie, stojący po jej bokach. Maria ma owalną twarz z wysokim czołem, małymi ustami, długim nosem i delikatnie przymkniętymi oczami. Karnacja bardzo jasna. Jej bujne i ciemne włosy opadają na ramiona i plecy. Wokół głowy ma złoty i kolisty nimb. Ubrana jest w długą, jasnoróżową suknię, przewiązaną ciasno pod biustem oraz niebieski płaszcz ze złotą podszewką ozdobiony na brzegach złotą lamówką. Po lewej stronie obrazu ukazany jest św. Jan Ewangelista, przedstawiony jako najmłodszy spośród apostołów. Ubrany jest w zieloną suknię i czerwony płaszcz, w dłoniach trzyma długą świecę. Powyżej ukazany jest apostoł ubrany w szaty liturgiczne: białą albę, humerał i jasnobrązową kapę, spiętą na piersi. Apostoł trzyma w dłoniach kropidło oraz otwartą księgę (prawdopodobnie jest to św. Piotr). Na dalszym planie stoją pozostali apostołowie w poruszonych pozach w układzie izokefalicznym. Na końcu rzędu, po prawej stronie obrazu widoczny jest apostoł w żółtej sukni z trybularzem w dłoniach. W górnej części dzieła na planie połowy owalu ukazane jest niebo w obramieniu ze spiralnie skręconych obłoków. W polu ukazani są w półpostaci: Matka Boska, Chrystus i dwaj aniołowie po bokach. Tło obrazu złocone, tłoczone w bujną winorośl. Kolorystyka intensywna, bryła wydobyta światłocieniem, szaty sztywne i delikatnie łamane. Rama drewniana i profilowana, od wewnątrz złocona i grawerowana prostą dekoracją złożoną z rzędu kółek i campanul, a od zewnątrz polichromowana na czerwono.

Zarys problematyki artystycznej

Jerzy Szablowski uznał obraz za odległy przykład oddziaływania środkowej części poliptyku Wita Stwosza, zaś w kategoriach kompozycyjnych wskazał na podobieństwa ze środkową sceną tryptyku bodzentyńskiego, fundacji biskupa Jana Konarskiego. Do bliższych analogii wymienił również obraz Zaśnięcie Matki Boskiej, przechowywany w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz obraz w Chodowie (powiat miechowski). Dzieło z Mszany Dolnej zadatował na pierwszą ćwierć XVI wieku i atrybuował środowisku krakowskiemu. Kolejni historycy sztuki: Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki uznali obraz za dzieło warsztatu Marcina Czarnego. Z kolei Jerzy Gadomski nie przychylił się w swojej pracy do tej tezy i jedynie je wzmiankował, bez sugerowania wykonawcy. Formuła ikonograficzna obrazu znana jest również z kilkunastu małopolskich przedstawień Zaśnięcia Matki Boskiej, które niemal wszystkie powstały w latach 1510-1530. Obraz należy do tzw. kręgu inspiracji stwoszowskich, w której czynnik ruchu doszedł w kompozycji do najistotniejszych środków wyrazu.

Streszczenie

Obraz Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny powstał około 1530 roku. Pierwotnie znajdował się w ołtarzu Przemienienia Pańskiego w kościele św. Anny w Krakowie. Obraz sprowadził do Mszany Dolnej proboszcz parafii Jan Kazimierz Bełza w 1689 roku. Jerzy Szablowski uznał obraz za odległy przykład oddziaływania środkowej części poliptyku Wita Stwosza, zaś w kategoriach kompozycyjnych wskazał na podobieństwa ze środkową sceną tryptyku bodzentyńskiego, fundacji biskupa Jana Konarskiego. Do bliższych analogii wymienił również obraz Zaśnięcie Matki Boskiej, przechowywany w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz obraz w Chodowie (powiat miechowski).

Bibliografia