Wizja św. Kazimierza Jagiellończyka

Dzieje zabytku

Obraz św. Kazimierza powstał z przeznaczeniem do ołtarza bocznego w czwartej ćwierci XVIII wieku lub na początku XIX wieku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem falistym z uskokiem. W centrum ukazany św. Kazimierz z orszakiem, klęczący przed stolikiem, nad którym pośród obłoków ukazuje mu się Matka Boska. Święty zwrócony w trzech czwartych prawo, z uniesioną głową oraz uniesionymi rękami o splecionych dłoniach w geście modlitwy. Twarz ma owalną, o uniesionych, łukowatych brwiach, dużych, migdałowatych oczach skierowanych w górę, długim, prostym nosie i małych ustach, z podkreślonym podbródkiem. Włosy ma krótkie i jasne. Ubrany jest w biały żupan, niebieski kontusz przewiązany pasem kontuszowym, przy lewym boku ma zawieszoną karabelę, na nogach czerwone wysokie buty. Za nim stoi dwóch mężczyzn. Na pierwszym planie postać zwrócona w trzech czwartych w prawo, w obu rękach i na ramieniu podtrzymuje czerwony płaszcz królewski podbity gronostajem. Ubrany jest w zielony żupan, przewiązany czerwonym pasem, na nogach ma wysokie czarne buty, a na głowie ma konfederatkę z broszą i piórkiem. Za nim widoczna głowa drugiego mężczyzny, również z konfederatką. Święty Kazimierz klęczy przed stolikiem nakrytym zieloną tkaniną obwiedzioną frędzlą, na którym leży otwarta księga, berło i mitrą książęca. Ponad stolikiem, pośród obłoków przedstawiona niewielkich rozmiarów Maria, ukazana w całej postaci, w pozycji stojącej, zwrócona w trzech czwartych w prawo, z głową skierowaną w lewo oraz dłońmi złożonymi na piersi. Ubrana jest w białą suknię oraz niebieski płaszcz zarzucony na ramiona, wokół głowy ma nimb gwiaździsty. Marię ujmują cztery uskrzydlone główki anielskie. Scena ukazana we wnętrzu, na cieniowanym jasnobrązowym tle, w górnej połowie obraz wypełniony obłokami, rozstępującymi się wokół postaci Marii.

Zarys problematyki artystycznej

Cztery obrazy z dwóch ołtarzy bocznych znajdujących się w prezbiterium kościoła w Rabce posiadają jednakowe cechy stylowe. Pozwala to zasugerować, że zostały wykonane przez tego samego malarza, niestety o nieznanym nazwisku. Obrazy te malowane są za pomocą prostych środków malarskich, o kompozycjach wykonanych zapewne w oparciu o wzory graficzne. Późnobarokowy, uproszczony sposób obrazowania wskazuje na okres przełomu XVIII i XIX wieku i na twórcę o wykształceniu warsztatowym. Niestety brak jest przekazów źródłowych odnośnie tej grupy dzieł.
Wizerunek św. Kazimierza odwołuje się do powstałego w połowie XVIII wieku nowego typu ikonograficznego przedstawień tego świętego, tzw. sarmackiego lub szlacheckiego. Miał on prezentować Kazimierza jako syna sarmackiego króla, na co wskazywały elementy takie jak strój polski z karabelą. Ten typ obrazowania świętego został spopularyzowany w Małopolsce za sprawą wizerunku św. Kazimierza autorstwa Tadeusza Kuntze, wykonanego do jednego z ołtarzy katedry krakowskiej w 1754 roku, który był wielokrotnie naśladowany. Obraz w Rabce mógł być jedynie inspirowany obrazem Tadeusza Kuntzego. Za dziełem tego malarza powtarza postać samego świętego, jego układ ciała i strój oraz towarzyszących mu mężczyzn, z których jeden trzyma płaszcz królewski. Są one jednak dalekie od oryginału, namalowane w zupełnie uproszczony sposób. Obraz Kuntzego przedstawia scenę modlitwy świętego na schodach świątyni, natomiast obraz rabczański - modlącego się świętego we wnętrzu, podczas wizji mistycznej z Matką Boską.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły; ściemniały werniks, silne zabrudzenia, uszkodzenia warstwy malarskiej: spękania, odpryski, ubytki; przedarcia i przedziurawienia płótna.

Streszczenie

Obraz św. Kazimierza powstał z przeznaczeniem do ołtarza bocznego w czwartej ćwierci XVIII wieku lub na początku XIX wieku. Jego anonimowy autor jest twórcą wszystkich czterech wizerunków w retabulach bocznych prezbiterium. Wizerunek św. Kazimierza odwołuje się do powstałego w połowie XVIII wieku nowego typu ikonograficznego przedstawień tego świętego, tzw. sarmackiego lub szlacheckiego.

Bibliografia