Św. Joachim nauczający Marię

Dzieje zabytku

Obraz św. Joachima nauczającego Marię powstał zapewne z przeznaczeniem do ołtarza bocznego w czwartej ćwierci XVIII wieku lub na początku XIX wieku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta, o wklęsłych bokach, zamknięty łukiem odcinkowym z uskokiem. W centrum scena ukazująca św. Joachima uczącego Marię przedstawioną jako dziecko. Święty w lewej części obrazu, siedzący w fotelu, zwrócony w trzech czwartych w lewo, z lekko pochyloną głową. Prawą ręką przytrzymuje na kolanach otwartą księgę, lewą zaś wskazuje na tekst w niej zawarty. Twarz ma pociągłą, szczupłą, o starczych rysach, łukowatych brwiach, okrągłych oczach skierowanych w dół, wąskim, garbatym nosie i wąskich ustach; okoloną długą siwą brodą oraz krótkimi włosami. Na głowie ma czerwone nakrycie głowy, ponad nią nimb. Ubrany jest w obfitą, niebieską tunikę, przepasaną w talii oraz zielony płaszcz zarzucony przez lewe przedramię i opadający na kolana. W prawej części obrazu, przed św. Joachimem, ukazana Maria w pozycji stojącej, zwrócona w trzech czwartych w prawo, z pochyloną głową. Obie ręce ma uniesione, prawą dłonią, w geście wskazującym, dotyka księgi. Twarz ma okrągłą, o uniesionych brwiach, okrągłych oczach skierowanych w dół, małym prostym nosie i ustach. Włosy ma długie i brązowe, opadające na plecy. Ubrana jest w długą, czerwoną suknię oraz niebieski płaszcz przerzucony diagonalnie przez prawe ramię. W górnej części obrazu, pośród rozświetlonych obłoków ukazana gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Postacie ukazane na neutralnym, brązowym tle.

Zarys problematyki artystycznej

Cztery obrazy z dwóch ołtarzy bocznych znajdujących się w prezbiterium kościoła w Rabce posiadają jednakowe cechy stylowe. Pozwala to zasugerować, że zostały wykonane przez tego samego malarza, niestety o nieznanym nazwisku. Obrazy te malowane są za pomocą prostych środków malarskich, o kompozycjach wykonanych zapewne według wzorów graficznych. Późnobarokowy, uproszczony sposób obrazowania wskazuje na okres przełomu XVIII i XIX wieku i na twórcę o wykształceniu warsztatowym. Niestety brak jest przekazów źródłowych odnośnie tej grupy dzieł.
Ikonografia przedstawienia jest nietypowa. Tradycyjnie w scenie nauczania przedstawiana jest św. Anna z Marią - dzieckiem, czasem również ze św. Joachimem, jako osobą towarzyszącą. Scena ta wyobraża moment, kiedy Anna miała pouczyć Marię o tym, że zostanie matką Zbawiciela. Według apokryfu wiedzę tę zaczerpnęła z anielskiego objawienia (ProtEwJk IV, 1) oraz z proroctwa Izajasza: „Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel” (Iz 7, 14). Zazwyczaj Anna trzymała otwartą księgę, pokazując ją Marii, co ilustrowało tytułowe nauczanie, a ponad postaciami unosiła się gołębica Ducha Świętego. Na omawianym obrazie rolę św. Anny przejął św. Joachim.
Obraz najpewniej oparty jest na rycinie, co poświadcza wizerunek o podobnej kompozycji i takiej samej, nietypowej ikonografii, który znajduje się w kościele św. Małgorzaty w Raciborowicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły, ściemniały werniks, silne zabrudzenia, uszkodzenia i spękania warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz Nauczania Marii powstał z przeznaczeniem do ołtarza bocznego w czwartej ćwierci XVIII wieku lub na początku XIX wieku. Jego anonimowy autor jest twórcą wszystkich czterech wizerunków w retabulach bocznych prezbiterium. Ikonografia przedstawienia jest nietypowa. Tradycyjnie w scenie nauczania przedstawiana jest św. Anna z Marią-dzieckiem, na omawianym obrazie rolę św. Anny przejął św. Joachim.

Bibliografia