Św. Stanisław Kostka

Dzieje zabytku

Omawiany witraż został wykonany w 1937 roku w pracowni prowadzonej przez Maksymiliana Romańczyka przy ulicy św. Jana 30 w Krakowie. Jak można dowiedzieć się z inskrypcji umieszczonej w dolnej części witraża, dzieło zostało ufundowane przez młodzież męska z parafii Opieki Matki Boskiej w Zabierzowie Bocheńskim. Po przeciwnej stronie nawy znajduje się witraż o analogicznej kompozycji z medalionem mieszczącym przedstawienie św. Teresy z Lisieux ufundowanym przez młodzież żeńską z omawianej parafii. Witraże w zabierzowskiej świątyni uległy uszkodzeniu w 1945 roku w wyniku wybuchu składu amunicji w pobliskim Kłaju. Jak odnotowano w „Liber memorabilium” koszt napraw wyniósł 12 tysięcy złotych. W 1981 roku witraże zabezpieczono poprzez zamontowanie w każdym z okien dodatkowego przeszklenia.

Opis

Witraż w kształcie wydłużonego, stojącego prostokąta zamkniętego półkoliście. W centrum kompozycji medalion mieszczący popiersie św. Stanisława Kostki. Święty zwrócony w trzech czwartych w prawo. Twarz owalna, o regularnych rysach. Ręce na wysokości piersi złożone w geście modlitwy. Poniżej bukiet białych lilii. Święty Stanisław ubrany jest w czarną sutannę z białym kołnierzem. Wokół głowy jasnożółty nimb. W górnej części witrażu przedstawione winne grona na tle geometrycznej kompozycji w kolorach żółtym i czerwonym. W dolnej strefie witrażu inskrypcja „FUNDACJA / MŁODZIEŻY MĘSKIEJ R(OKU) P(AŃSKIEGO) 1937”. Tło kompozycji wypełnione motywem rombów w kolorach jasnożółtym i białym.

Zarys problematyki artystycznej

Zespół witraży wypełniający okna naw oraz prezbiterium kościoła w Zabierzowie Bocheńskim został wykonany w krakowskim Zakładzie Witrażów i Oszkleń Artystycznych Maksymiliana Romańczyka w latach 1937-1938. Historia tego przedsiębiorstwa sięga początku lat trzydziestych XX wieku. Bracia Maksymilian i Fryderyk Romańczykowie wcześniej byli zatrudnieni w firmie witrażowniczej S. G. Żeleński. Jednak na początku lat trzydziestych rozstali się z dotychczasowym pracodawcą i związali się z zakładem prowadzonym przez Jana Kusiaka, który od lat dwudziestych XX wieku dzierżawił dawną firmę szklarską Teodora Zajdzikowskiego (zał. 1880). Fryderyk Romańczyk w 1931 roku założył własną pracownię w Siemianowicach Śląskich. Jego brat natomiast w bliżej nieznanych okolicznościach przejął zakład od wspomnianego wyżej Jana Kusiaka. Jak uważa Danuta Czapczyńska-Kleczyńska, nastąpiło to w pierwszej połowie lat trzydziestych XX wieku, najpewniej do 1934 roku. Funkcjonująca pod auspicjami Maksymiliana Romańczyka firma działała do 1945 roku. Zakład wykonywał liczne zlecenia na terenie małopolski i województwa śląskiego, m.in. zespół witraży o tematyce eucharystycznej w prezbiterium kościoła św. Mikołaja w Rychwałdzie (1935), witraże w kościele św. Zygmunta w Żelichowie (1938), w kościele świętych Apostołów Piotra i Pawła w Mszance (1939). W 1937 roku pracownia Romańczyka wykonała bliżej nieokreślone prace w kościele parafialnym w Grybowie. W tym samym roku zaczęto również realizować zamówienie dla kościoła w Zabierzowie Bocheńskim. Część witraży została ukończona w 1937 roku, pozostałe powstały już w 1938 roku. Jak pisze Tomasz Szybisty: „stylistyka partii figuralnych w kompozycjach „Serce Jezusa" i „Serce Marii" w prezbiterium sięga jeszcze wyraźnie do rozwiązań dziewiętnastowiecznych (idealizowane typy postaci), które czytelne są także w pozostałych medalionach z wizerunkami świętych, jednak już w nieco bardziej zmodernizowanej redakcji, odwołującej się do malarstwa młodopolskiego i nurtów współczesnych (zastosowanie przeskalowanych motywów roślinnych oraz charakterystycznych pasowych teł). W niektórych witrażach, zwłaszcza, górnych partiach kompozycji „Św. Stanisław Kostka” i „Św. Teresa od Dzieciątka Jezus”, dochodzą również wyraźnie do głosy inspiracje art déco". Omawiany witraż stanowi przykład niezbyt skomplikowanej kompozycji o tematyce religijnej, jakie zakład Romańczyka wykonywał w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku, posługując się gotowymi rozwiązaniami ikonograficznymi i kompozycyjnymi. W medalionie przedstawiono św. Stanisława Kostkę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Witraż został wykonany w 1937 roku w pracowni prowadzonej przez Maksymiliana Romańczyka przy ulicy św. Jana 30 w Krakowie. Dzieło zostało ufundowane przez młodzież męską z parafii Opieki Matki Boskiej w Zabierzowie Bocheńskim. W medalionie przedstawiono św. Stanisława Kostkę.

Bibliografia