Matka Boska z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Omawiany witraż został wykonany w 1938 roku w pracowni prowadzonej przez Maksymiliana Romańczyka przy ulicy św. Jana 30 w Krakowie. O fundatorce dzieła informuje napis: Fund[acja] Parafianki z Francji / Wykonano R[oku] P[ańskiego] 1939 za pobytu Ks[iędza] Prob[oszcza] Wł[adysława] Ziemińskiego. Witraże w zabierzowskiej świątyni uległy uszkodzeniu w 1945 roku w wyniku wybuchu składu amunicji w pobliskim Kłaju. Jak odnotowano w „Liber memorabilium” koszt napraw wyniósł 12 tysięcy złotych. W 1981 roku witraże zabezpieczono poprzez zamontowanie w każdym z okien dodatkowego przeszklenia.

Opis

Witraż w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym ujęty geometryczną bordiurą wypełnioną motywem białych i niebieskich trójkątów oraz ciemnoczerwonych rombów. W polu ukośna kratka wypełniona ułożonymi naprzemiennie białymi i jasnofioletowymi rombami. W dolnej części witraża owalny medalion wsparty na girlandzie białych, kwitnących róż mieszczący popiersie Matki Boskiej z Dzieciątkiem ukazanej w typie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy umieszczone na złotym tle. Maria zwrócona w trzech czwartych w lewo, na lewym przedramieniu trzyma siedzące Dzieciątko, prawą dłonią podtrzymuje dłonie Jezusa. Matka Boska ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami wykończoną przy dekolcie złotą lamówką oraz niebieski płaszcz zarzucony na głowę. Dzieciątko jest zwrócone w trzech czwartych w prawo z głową w przeciwnym kierunku. Jezus nosi jasnozieloną tunikę z długimi, szerokimi rękawami oraz złoty, szrafowany płaszcz, spod którego widoczne są bose stopy. Wokół głowy Marii znajduje się biały nimb wypełniony bordiurą roślinną, wokół głowy Dzieciątka nimb krzyżowy. Obie postaci ukazane są w złotych, kameryzowanych koronach typu otwartego. Powyżej medalionu prostokątne pole z napisem: „Fund[acja] Parafianki z Francji / Wykonano R[oku] P[ańskiego] 1939 za pobytu Ks[iędza] Prob[oszcza] Wł[adysława] Ziemińskiego”.

Zarys problematyki artystycznej

Zespół witraży wypełniający okna naw oraz prezbiterium kościoła w Zabierzowie Bocheńskim został wykonany w krakowskim Zakładzie Witrażów i Oszkleń Artystycznych Maksymiliana Romańczyka w latach 1937-1938. Historia tego przedsiębiorstwa sięga początku lat trzydziestych XX wieku. Bracia Maksymilian i Fryderyk Romańczykowie wcześniej byli zatrudnieni w firmie witrażowniczej S. G. Żeleński. Jednak na początku lat trzydziestych rozstali się z dotychczasowym pracodawcą i związali się z zakładem prowadzonym przez Jana Kusiaka, który od lat dwudziestych XX wieku dzierżawił dawną firmę szklarską Teodora Zajdzikowskiego (zał. 1880). Fryderyk Romańczyk w 1931 roku założył własną pracownię w Siemianowicach Śląskich. Jego brat natomiast w bliżej nieznanych okolicznościach przejął zakład od wspomnianego wyżej Jana Kusiaka. Jak uważa Danuta Czapczyńska-Kleczyńska, nastąpiło to w pierwszej połowie lat trzydziestych XX wieku, najpewniej do 1934 roku. Funkcjonująca pod auspicjami Maksymiliana Romańczyka firma działała do 1945 roku. Zakład wykonywał liczne zlecenia na terenie Małopolski i województwa śląskiego, m.in. zespół witraży o tematyce eucharystycznej w prezbiterium kościoła św. Mikołaja w Rychwałdzie (1935), witraże w kościele św. Zygmunta w Żelichowie (1938), w kościele świętych Apostołów Piotra i Pawła w Mszance (1939). W 1937 roku pracownia Romańczyka wykonała bliżej nieokreślone prace w kościele parafialnym w Grybowie. W tym samym roku zaczęto również realizować zamówienie dla kościoła w Zabierzowie Bocheńskim. Część witraży została ukończona w 1937 roku, pozostałe powstały już w 1938 roku. Jak pisze Tomasz Szybisty: „stylistyka partii figuralnych w kompozycjach „Serce Jezusa" i „Serce Marii" w prezbiterium sięga jeszcze wyraźnie do rozwiązań dziewiętnastowiecznych (idealizowane typy postaci), które czytelne są także w pozostałych medalionach z wizerunkami świętych, jednak już w nieco bardziej zmodernizowanej redakcji, odwołującej się do malarstwa młodopolskiego i nurtów współczesnych (zastosowanie przeskalowanych motywów roślinnych oraz charakterystycznych pasowych teł). W niektórych witrażach, zwłaszcza, górnych partiach kompozycji „Św. Stanisław Kostka” i „Św. Teresa od Dzieciątka Jezus”, dochodzą również wyraźnie do głosy inspiracje art déco".

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Omawiany witraż został wykonany w 1938 roku w pracowni prowadzonej przez Maksymiliana Romańczyka przy ulicy św. Jana 30 w Krakowie. Kompozycja przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem ukazaną w typie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Bibliografia