Św. Sebastian

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Łapsze Niżne
Miejscowość
Łapsze Niżne
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niedzica
Parafia
Św. Kwiryna
Tagi
rzeźba XVIII wieku św. Sebastian
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/03416
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
druga dekada XVIII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Spisz
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Wymiary podstawowe
wysokość – 130 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Sebastiana umieszczona jest w ołtarzu głównym w kościele w Łapszach Niżnych. Zespół ołtarzy w tej świątyni powstał po ataku zbrojnych powstańców węgierskich Franciszka II Rakoczego, zwanych kurucami, którzy w latach 1703-1711 sprofanowali i zdewastowali poprzednie ołtarze w kościele w Łapszach Niżnych. Po tym wydarzeniu szlachcic węgierski i współwłaściciel Łapsz Wyżnych – Baltazar Görgey ufundował nowy zespół wyposażenia kościelnego. Świadectwem tych fundacji jest napis oraz herb Görgey’a umieszczony na bramkach ołtarza głównego. Z kolei w innych źródłach historycznych – m.in. wizytacjach zakonnych miechowitów umieszczono sprzeczną z powyższą informację, że ołtarze ufundował ówczesny pleban, miechowita Łukasz Kuźnicki w 1718 roku, a koszty ich złocenia, srebrzenia i malowania poniosła w 1720 roku właścicielka części wsi – Judyta Joanelli. Te wykluczające się przekazy wymagają zapewne dalszej kwerendy archiwalnej i ustalenia ostatecznej fundacji. Tymczasem należy przychylić się do sugestii Tadeusza Trajdosa, iż Baltazar Görgey ufundował część sumy na budowę ołtarza i stąd jego upamiętnienie umieszczone na dziele.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, przedstawia św. Sebastiana. Święty przywiązany do pnia w postawie stojącej z prawą nogą ugiętą w kolanie, z rękami i nogami skrępowanymi sznurami, głowa przechylona w jego lewą stronę, prawa ręka przywiązana do pnia wysoko nad głową. Twarz o młodzieńczych rysach, szeroka, usta drobne i otwarte, nos krótki i prosty, oczy podłużne okolone delikatną linią brwiową. Włosy ciemnobrązowe, średniej długości, zasłaniające uszy, zaczesane do tyłu bujnymi lokami. Ciało owinięte w biodrach złoconą przepaską. Święty ugodzony jedną strzałą w lewy bok, z którego tryska strumień krwi. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła św. Kwiryna, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastawy ołtarzowej i jej rzeźbiarskiego wystroju. Pewne cechy stylistyczne rzeźb z ołtarza głównego w kościele w Łapszach Niżnych oraz części rzeźb z ołtarzy bocznych wskazują na twórcę, który wykonał również rzeźby św. Sebastiana z aniołkiem oraz pozostałych rzeźb ze zwieńczenia ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa w kościele św. Marcina w Krempachach. Rzeźby tego artysty posiadają bardzo małe usta, podłużne oczy okolone wąską linią brwi, małe i proste nosy, średniej długości włosy, zaczesane do tyłu bujnymi lokami i zasłaniające uszy oraz małe dłonie wyrzeźbione bez większej dokładności anatomicznej. Ponadto rzeźby stoją zwykle w statecznych pozach, których niewielką ekspresję podkreślają delikatny kontrapost i miękka draperia szat, które silnie się zawijają. Typowe dla tego artysty jest również ułożenie stóp aniołka asystującego świętemu Sebastianowi w kościele w Krempachach, który podobnie jak anioły w ołtarzu bocznym w kościele w Łapszach Niżnych ma prosto złączone nogi i specyficznie rozstawione na boki stopy. Święty Sebastian był męczennikiem rzymskim, który poniósł śmierć za rządów cesarza Dioklecjana na początku IV wieku. Według tradycji miał zostać przywiązany do pnia i zginąć od ran zadawanych strzałami wystrzeliwanymi przez oprawców z łuków. Jest czczony, jako patron w chorobach zakaźnych.

Streszczenie

Rzeźba powstała w drugiej dekadzie XVIII wieku i przedstawia św. Sebastiana, męczennika, który poniósł śmierć za rządów cesarza Dioklecjana na początku IV wieku. Pewne cechy stylistyczne rzeźb z ołtarza głównego w kościele w Łapszach Niżnych oraz części rzeźb z ołtarzy bocznych wskazują na twórcę, który wykonał również rzeźby św. Sebastiana z aniołkiem oraz pozostałych rzeźb ze zwieńczenia ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa w kościele św. Marcina w Krempachach.

Bibliografia

Wójtowicz Aleksandra, "Kościół parafialny w Łapszach Niżnych" , [w:] "Z dziejów Łapsz. 700-lecie przybycia Zakonu Bożogrobców na Zamagurze Spiskie" , red.Kowalczyk Julian , Łapsze Niżne 2013 , s. 139-160
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938
Janicka-Krzywda Urszula, "Zabytkowe kościoły Orawy, Spisza, Podhala, Gorców i Pienin", Kraków 1987
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993
Zieliński Chwalisław, "Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych", Poznań 1959

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Sebastian", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-sebastian-8

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności